Uznanie ojcostwa w przypadku medycznie wspomaganej prokreacji (art. 75[1] k.r.o.)
Uznanie ojcostwa (art. 72 - 83 k.r.o.)
Nawet w sytuacji, gdy dziecko nie pochodzi genetycznie od matki, która je urodziła, obecna regulacja Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie daje możliwości dochodzenia ustalenia macierzyństwa przez kobietę będącą dawczynią materiału genetycznego (tak: A. Kawałko, H. Witczak [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 619 ). W sytuacji zatem urodzenia dziecka przez matkę zastępczą, której materiał genetyczny nie był wykorzystany w procesie zapłodnienia, to ona, zgodnie z polskim prawem byłaby wpisana w akcie urodzenia jako matka dziecka.
Brak regulacji w polskim prawie instytucji umów o macierzyństwo zastępcze powoduje, że nie przewiduje się sytuacji, w której w procedurze medycznie wspomaganej prokreacji (in vitro), źródłem materiału genetycznego była gameta innej kobiety, niż tej, która dziecko urodziła.
Przepisy ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy w sposób jednoznaczny rozstrzygają kwestię pochodzenia dziecka od określonej kobiety, niezależnie od tego, czy źródłem materiału genetycznego była gameta innej kobiety, a więc niezależnie od tego, czy między kobietą i dzieckiem istnieje pokrewieństwo genetyczne. Zdarzeniem prawnym tworzącym stosunek macierzyństwa jest urodzenie dziecka przez kobietę.
Wyrok NSA z dnia 13 grudnia 2023 r., II OSK 641/21
Standard: 79971 (pełna treść orzeczenia)
W polskim porządku prawnym ustalenie ojcostwa uzależnione jest od uprzedniego ustalenia macierzyństwa. Matką dziecka jest kobieta, która je urodziła, o czym stanowi art. 61[9] k.r.o.
Wprawdzie, na skutek wejścia w życie ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o leczeniu niepłodności (Dz. U. z 2015 r. poz. 1087), zmieniającej k.r.o. i p.a.s.c., rozszerzono instytucje domniemania ojcostwa i uznania ojcostwa (art. 62 i 751 k.r.o.), to niezmiennym pozostało zapewnienie każdemu dziecku, w tym urodzonemu w wyniku procedury medycznie wspomaganej prokreacji, aby mogło mieć zarówno matkę, jak i ojca, mimo braku biologicznego pochodzenia od przynajmniej jednej z tych osób oraz mimo tego, że nie muszą one pozostawać w związku małżeńskim w dniu zastosowania u biorczyni (przyszłej matki) komórek rozrodczych albo zarodka.
Wyrok WSA z dnia 18 maja 2016 r., IV SA/Wa 581/16
Standard: 79980 (pełna treść orzeczenia)