Przestępstwa ujmowane jako sui generalis przygotowanie; przygotowanie w formie usiłowania

Przestępstwa stanowiące sui generalis przygotowanie można popełnić w formie usiłowania i dokonania, gdy tymczasem w przestępstwach, gdzie występuje jedynie karalne przygotowanie jako forma stadialna dokonania czynu zasadniczego jest to niemożliwe a priori, co oczywiste, bowiem w jednej formie stadialnej nie mogą występować inne formy stadialne.

Od lat w polskim prawie karnym funkcjonują przestępstwa określane mianem sui generalis przygotowanie (zob. E. Kunze – Przygotowanie przestępstwa w ujęciu polskiego prawa karnego. Poznań 1991, str. 28 – 29). Tego typu mianem określa się czyny polegające w swej istocie na przygotowaniu do dokonania innego czynu zabronionego, które jednak z uwagi na swoją doniosłość i ciężar gatunkowy stały się odrębnymi przestępstwami, będąc w istocie samodzielnymi bytami prawnymi. W kodeksie karnym można odnaleźć kilka przykładów takich właśnie przestępstw (np. art. 121 k.k., 130 § 3 k.k., art. 269b k.k.). Charakterystyka tych czynów polega na tym, że stają się one zupełnie odrębnymi rodzajowo czynami od klasycznych zachowań stanowiących element biegu przestępstwa, czyli od przygotowania w ujęciu art. 16 k.k. Czyny takie przybierają w swej istocie formę dokonania. Nie jest to czyn, który polega na przygotowaniu do dokonania czynu głównego jako jego forma stadialna, ale czyn, który sam w sobie staje się dokonaniem czynu głównego, za co sprawca ponosi odpowiedzialność karną wynikającą z takiej normy prawnej. Jest to odpowiedzialność karna za dokonanie czynu zabronionego, co do której nie mają zastosowania regulacje prawne ujęte w art. 16 k.k. i art. 17 k.k.

W odniesieniu do tzw. przestępstw ujmowanych jako sui generalis przygotowanie ich kryminalizacja jest samodzielna i ma pierwotny charakter. Odmiennie wygląda to w wypadku form stadialnych przestępstwa, gdzie dochodzi do kryminalizacji czynu zasadniczego oraz dodatkowo ewentualnie kryminalizacji przygotowania do czynu zasadniczego, gdy ustawa tak stanowi. Typowym przykładem tej sytuacji oraz sposobu określenia tego typu odpowiedzialności karnej jest art. 270 k.k. Charakterystyka tych ostatnich wskazanych czynów oraz odpowiedzialności za karalne przygotowanie polega również na ich legislacji poprzez określenie owej odpowiedzialności wprost wskazującej, że mamy do czynienia ze stadialną formą przygotowania w postaci „Kto czyni przygotowania”, jak jest to ujęte choćby w normie art. 270 § 3 k.k. (zob. również w zakresie tych uwag A. Zoll i K. Buchała – Komentarz do kodeksu karnego. Część ogólna, pod red. K. Buchały. Warszawa 1994, str. 120 i nast.).

W kontekście odpowiedzialności za czyny będące sui generalis przygotowanie jest to zasadniczo odmiennie ujmowane, a mianowicie poprzez określenie zespołu znamion, które muszą być wyczerpane, aby mogło dojść do uznania, że nastąpiło sprawstwo (dokonanie) takiego czynu. W taki sposób ujmowane to jest w szeregu wskazanych przykładowo wyżej normach prawnych. W tożsamy sposób regulowana jest tego typu sytuacja w art. 200a § 1 i 2 k.k. Przepisy te bowiem nie określają jedynie kwestii odpowiedzialności za przygotowanie do dokonania innych czynów zabronionych w ujęciu formy stadialnej przygotowania. Nie jest to regulacja określona w ten sposób, że poprzez przepis szczególny przewiduje się odpowiedzialność za przygotowanie do dokonania czynu zasadniczego. Sposób redakcji tej normy prawnej wskazuje na konieczność dokonania ściśle określonych zachowań wskazanych w dyspozycji owych norm prawnych, aby można było przyjąć odpowiedzialność za ich dokonanie (sprawstwo). W żaden sposób nie da się zinterpretować, iż odpowiedzialność ta zasadza się na ogólnym odwołaniu się do treści art. 16 § 1 k.k., który wskazuje na czym polega przygotowanie oraz odwołaniu się do przepisy szczególnego, który przewiduje że „Kto dokonuje przygotowania” do dokonania określonego czynu, ponosi odpowiedzialność za ową formę stadialną czynu zabronionego zasadniczego.

Konstrukcja art. 200a § 1 i 2 k.k. jednoznacznie wskazuje na przyjęcie w tych normach odpowiedzialności za sui generais przygotowanie, czyli przygotowanie, które w swej istocie stało się sprawstwem danego czynu zabronionego mającego samodzielny i pierwotny byt. Skutkiem takiej zaś regulacji jest to, że przestępstwa stanowiące sui generalis przygotowanie można popełnić w formie usiłowania i dokonania, gdy tymczasem w przestępstwach, gdzie występuje jedynie karalne przygotowanie jako forma stadialna dokonania czynu zasadniczego jest to niemożliwe a priori, co oczywiste, bowiem w jednej formie stadialnej nie mogą występować inne formy stadialne (tak też wyrok SN z dnia 27 lutego 1982 roku, Rw 71/82).

Wyrok SO w Łodzi z dnia 17 maja 2019 r., V Ka 247/19

Standard: 76932 (pełna treść orzeczenia)