Granice apelacji w postępowaniu nieprocesowym

Granice apelacji w postępowaniu nieprocesowym są kształtowane przede wszystkim wskazanym przez apelującego orzeczeniem sądu pierwszej instancji oraz zakresem zaskarżenia tego orzeczenia. W mniejszym stopniu niż w procesie na zakreślenie granic apelacji ma wpływ treść wniosku zawartego w apelacji, co do żądanej zmiany bądź uchylenia zaskarżonego orzeczenia.

Określając granice apelacji w postępowaniu nieprocesowym należy mieć na uwadze pewne różnice pomiędzy trybem postępowania procesowego i nieprocesowego. Jedną z cech trybu postępowania procesowego jest jego dwubiegunowość -występowanie dwóch stron, których interesy są sprzeczne. Zważywszy na powyższą cechę procesu w apelacji nie ma problemu z dokładnym określeniem zakresu zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji oraz odpowiednim do wskazanego zakresu zaskarżenia sformułowaniem wniosku apelacji dotyczącego żądanego uchylenia bądź zmiany zaskarżonego wyroku. Natomiast w postępowaniu nieprocesowym oprócz wnioskodawcy może wystąpić większa liczba uczestników, których interesy mogą być wzajemnie sprzeczne (jak w procesie), bądź też mogą być oni w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania. Powyższa cecha postępowania nieprocesowego wynika z istoty stosunków prawnych będących przedmiotem oceny sądu w tym trybie postępowania.

W postępowaniu nieprocesowym orzeczenie kończące postępowanie co do istoty sprawy może wywierać różne konsekwencje prawne wobec uczestników postępowania. Podstawą rozstrzygnięcia sądu jest jednolita wobec wszystkich uczestników postępowania ocena prawna sądu określonego stosunku prawnego, której zakwestionowanie chociażby przez jednego z uczestników postępowania nieprocesowego nie pozostaje bez wpływu na losy zaskarżonego orzeczenia sądu wobec części bądź wszystkich pozostałych uczestników postępowania. Niejednokrotnie cechą orzeczeń co do istoty sprawy wydanych w postępowaniu nieprocesowym jest to, że mają one charakter niepodzielny (integralny) tzn. orzeczenia te są tak zbudowane, że jego poszczególne rozstrzygnięcia są wzajemnie zależne i wzajemnie uwarunkowane i los ich zależy od oceny stosunku prawnego będącego przedmiotem oceny w postępowaniu nieprocesowym (por. postanowienie z dnia 17 września 1999 r. I CKN 379/98, postanowienie z dnia 28 marca 2003 r. IV CKN 1961/00).

Zważywszy na powyższe cechy postępowania nieprocesowego granice apelacji w postępowaniu nieprocesowym są kształtowane przede wszystkim wskazanym przez apelującego orzeczeniem sądu pierwszej instancji oraz zakresem zaskarżenia tego orzeczenia. W mniejszym stopniu niż w procesie na zakreślenie granic apelacji, a więc granic kognicji sądu drugiej instancji, ma wpływ treść wniosku zawartego w apelacji, co do żądanej zmiany bądź uchylenia zaskarżonego orzeczenia. Treść wniosku apelacji uczestnika postępowania nieprocesowego może się bowiem koncentrować na pożądanej zmianie bądź uchyleniu zaskarżonego orzeczenia sądu pierwszej instancji w części dotyczącej tego uczestnika, który wniósł apelację, nie zaś na wszystkich skutkach wynikających z zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej instancji wobec pozostałych uczestników postępowania nieprocesowego (por. postanowienie SN z dnia 17 września 1999 r. I CKN 379/98, postanowienie SN z dnia 28 marca 2003 r. IV CKN 1961/00).

Podobne zasady mają zastosowanie w postępowaniu apelacyjnym dotyczącym wpisu do księgi wieczystej, w którym sąd drugiej instancji jest związany wskazanym w apelacji zakresem zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej instancji, nie jest natomiast związany wnioskiem strony w zakresie postulowanej przez stronę zmianie bądź uchylenia zaskarżonego orzeczenia sądu pierwszej instancji.

Postanowienie SN z dnia 5 września 2008 r., I CSK 60/08

Standard: 72588 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy