Roszczenie windykacyjne obejmujące przedsiębiorstwo

Po stronie właściciela, w przypadku windykowania przedsiębiorstwa występuje domniemanie, że wszystko co stanowi zespół składników, o jakim mowa w art. 55[1] k.c. jako o przedsiębiorstwie należy do właściciela przedsiębiorstwa, podlega zatem wydaniu. 

Powództwo windykacyjne (art. 222 § 1 k.c.) może obejmować tylko rzeczy wchodzące w skład przedsiębiorstwa (art. 55[1] k.c.).

Rei vindicatio dotyczy tylko rzeczy oznaczonych indywidualnie. Ich indywidualizacja, czyli uzyskanie cechy niezamienności (niezastępowalności) po wyodrębnieniu z masy (grupy) rzeczy o tych samych cechach gatunkowych (zamiennych, zastępowalnych) wynika najczęściej z woli zainteresowanego podmiotu (por. wyrok SN z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 90/09; uchwała SN z dnia 30 grudnia 1988 r., III CZP 48/88; wyrok SN z dnia 18 grudnia 1973 r., I CR 363/73). W przypadku składników przedsiębiorstwa indywidualizacja wynika ze znalezienia się maszyn, urządzeń, pojazdów itd. w zorganizowanym zespole składników, tworzących to przedsiębiorstwo po jego powstaniu (art. 55[1] k.c.). Pod wspólną umową odnoszącą się do przedsiębiorstwa, jako swoistym „parasolem" występują wszystkie składniki przedsiębiorstwa, objęte w powołanym przepisie mianem zorganizowanego zespołu.

Nie ma racji Sąd Apelacyjny uznający za konieczne dowiedzenie przez właściciela przedsiębiorstwa tożsamości każdego składnika rzeczowego, którego wydanie objęte jest przedmiotowym przedsiębiorstwem. Skoro przepis stanowi o przedsiębiorstwie, jako o zespole składników i ten zespół w postaci przedsiębiorstwa uno actu jest objęty umową, której rozwiązanie rodzi obowiązek zwrotu tegoż przedsiębiorstwa, to obowiązek ten dotyczy wszystkich składników oddanych do odpłatnego korzystania, według zestawienia, którego zawartość nie jest podważana przez pozwanego. Winien on zatem wydać wszystkie rzeczy, które się w tym zestawieniu znajdują, poza tymi, co do których wykaże, że się w naturalnym toku korzystania zużyły.

Wydane winny być także te rzeczy, które w miejsce znajdujących się w wykazie rzeczy utraconych z innych przyczyn, niż przez zwykłe zużycie zostały zakupione i stanowią ich surogaty. W każdym razie, to pozwany a nie powód powinien udowodnić, że określone rzeczy nie podlegają wydaniu, bo nie są składnikami przedsiębiorstwa oddanego do korzystania w 2000 r. i stanowią własność pozwanego.

Tożsamość rzeczy może być przez powoda - w sytuacjach wątpliwych - wykazana w każdy sposób, a nie tylko przez znajdujące się na rzeczach oznaczenia numerami inwentarzowymi. 

Wyrok SN z dnia 21 października 2010 r., IV CSK 118/10

Standard: 72115 (pełna treść orzeczenia)