Przedawnienie roszczeń

Instytucja przedawnienia służy przede wszystkim mobilizowaniu wierzycieli do dochodzenia roszczeń w takim czasie, w jakim dane prawo powinno być wykonane zgodnie ze swym przeznaczeniem. Ratio legis tej instytucji to również ochrona dłużnika przed niepewnością jego sytuacji prawnej w przypadku bezczynności wierzyciela przez określony czas. Na ten cel przedawnienia zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 lutego 1991 r., III CRN 500/90, stwierdzając, że przepisy o przedawnieniu mają charakter stabilizujący stosunki prawne i gwarantują ich pewność, dopuszczenie bowiem możliwości realizowania roszczeń bez jakiegokolwiek ograniczenia w czasie prowadziłoby do sytuacji, w której strona pozostawałaby przez dziesiątki lat w niepewności co do swej sytuacji prawnej.

Przedawnienie nie powoduje wygaśnięcia roszczenia, lecz jedynie jego przekształcenie w zobowiązanie naturalne, „niezupełne”. Oznacza to możliwość skutecznego dochodzenia roszczenia pod warunkiem, że strona, przeciwko której roszczenie służy, nie chce z przedawnienia czynić użytku.

Wyrok SN z dnia 26 października 2022 r., II PSKP 33/22

Standard: 73842 (pełna treść orzeczenia)

Przedawnieniu, jak wynika z art. 117 § 1 k.c., podlegają roszczenia majątkowe. Służy ono stabilizacji stosunków społecznych przez wyznaczenie uprawnionemu okresu czasu, w ciągu którego przez swoje zachowanie ma zamanifestować, że będzie dążył do skłonienia zobowiązanego, by zaspokoił jego interes zabezpieczony w ramach roszczenia majątkowego, stanowiącego element prawa podmiotowego obejmującego treścią uprawnienie do zażądania, by zobowiązany zachował się wobec uprawnionego w określony sposób. Upływ terminu przedawnienia powoduje, że dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia, do którego jest zobowiązany.

Po zmianie z dniem 9 lipca 2018 r. przepisów o konstrukcji przedawnienia, dokonanej ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1104), tylko przedawnienie roszczeń skierowanych przeciwko konsumentowi sąd bierze pod uwagę z urzędu, jako przesłankę decydującą o braku możliwości ich przymusowej realizacji.

Uchwała SN z dnia 9 grudnia 2021 r., III CZP 112/20

Standard: 59111 (pełna treść orzeczenia)