Zasady dotyczące dopuszczalności apelacji od postanowień co do istoty w postępowaniu nieprocesowym

Obowiązujące  w postępowaniu procesowym zasady dotyczące dopuszczalności wnoszenia apelacji od wyroku sądu pierwszej instancji, zgodnie z art. 13 § 2 k.p.c., mają odpowiednie zastosowanie także w postępowaniu nieprocesowym, jeżeli nic innego nie wynika z przepisów regulujących ten tryb postępowania.

Przepisy ogólne nie wyłączają także zastosowania w postępowaniu nieprocesowym art. 321 § 1 i art. 325 k.p.c.

Szczególne zasady dotyczące wnoszenia apelacji od postanowień wydanych w postępowaniu nieprocesowym mają zastosowanie w tych sprawach, w których sąd niezależnie od treści wniosku ma możliwość wyboru różnych wariantów rozstrzygnięć, np. w sprawach o ustanowienie drogi koniecznej oraz o uregulowanie sposobu korzystania z rzeczy wspólnej.

W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 r., II CZ 15/14 w odniesieniu do żądania przyznania wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu przyjęto, że jeśli sąd w postępowaniu nieprocesowym powinien rozstrzygnąć o wszystkich żądaniach z urzędu, uczestnikom postępowania przysługuje apelacja, a nie wniosek o uzupełnienie postanowienia.

Odrębne zasady obowiązują w sprawach o dział spadku (mające odpowiednie zastosowanie poprzez art. 567 § 3 k.p.c. także w postępowaniach o podział majątku wspólnego), w których, zgodnie z art. 684 k.p.c., sąd z urzędu ustala skład i wartość majątku ulegającemu podziałowi.

Przepisy dotyczące spraw o stwierdzenie zasiedzenia nie zawierają szczególnych regulacji odnoszących się do wniosku inicjującego to postępowanie.

W sprawie o stwierdzenie zasiedzenia niedopuszczalna jest apelacja od postanowienia w zakresie niezawierającym rozstrzygnięcia co do części nieruchomości objętej żądaniem wnioskodawcy.

Uchwała SN z dnia 11 grudnia 2014 r., III CZP 94/14

Standard: 67400 (pełna treść orzeczenia)

Uznając, że zachodzą przesłanki do ustanowienia na wniosek właściciela obciążonego gruntu odpłatnej służebności przesyłu sąd rejonowy ustala wysokość należnego mu wynagrodzenia na podstawie wyników przeprowadzonego postępowania dowodowego, co oznacza, że ustanawiając służebność przesyłu i przyznając odpowiednią kwotę tytułem wynagrodzenia orzeka jednocześnie o całości żądania. W świetle utrwalonych poglądów orzecznictwa jeśli sąd w postępowaniu nieprocesowym powinien rozstrzygnąć o wszystkich żądaniach z urzędu, uczestnikom postępowania przysługuje apelacja, nie zaś wniosek o uzupełnienie postanowienia (por. m.in. uchwała SN z dnia 21 lipca 1988 r., III CZP 61/88, postanowienie SN z dnia 3 października 2003 r., III CKN 1529/00).

W sytuacji ustalenia przez Sąd Rejonowy wynagrodzenia w kwocie niższej niż postulowana we wniosku, wnioskodawcom przysługiwało więc prawo złożenia apelacji co do wynagrodzenia bez konieczności uprzedniego złożenia wniosku o uzupełnienie postanowienia Sądu Rejonowego przez zamieszczenie w sentencji sformułowania, że oddala roszczenie wnioskodawców o wynagrodzenie w części przewyższającej kwotę przyznaną z tego tytułu. 

Postanowienie SN z dnia 15 maja 2014 r., II CZ 15/14

Standard: 67416 (pełna treść orzeczenia)