Zasady dotyczące dopuszczalności zażalenia na postanowienie sądu I instancji (art. 397 § 2 k.p.c.)

Zasady dotyczące dopuszczalności wnoszenia apelacji od wyroku sądu pierwszej instancji, zgodnie z art. 397 § 2 k.p.c., stosuje się odpowiednio do zażaleń wnoszonych od postanowień sądu. Odnośnie do tego środka odwoławczego w orzecznictwie dopuszczono wyjątkowo dopuszczalność wniesienia zażaleń od postanowień, które nie zawierają rozstrzygnięcia negatywnego o części zgłoszonego żądania.

W razie nieuwzględnienia wniosku o przyznanie kosztów procesu w całości, zbędne jest orzekanie o oddaleniu tego wniosku w pozostałej części (uchwała SN z dnia 30 listopada 2011 r., III CZP 69/11). Za takim rozwiązaniem – mającym także odpowiednie zastosowanie w sprawach rozpoznawanych w trybie postępowania nieprocesowego - przemawiały wartości tkwiące w wieloletniej, ugruntowanej praktyce sądowej przy jednoczesnym braku szczególnie uzasadnionych argumentów prawnych albo innych doniosłych względów praktycznych. Poza tym zasady orzekania o kosztach procesu są relatywnie skomplikowane, nie zawsze też strony w sposób przejrzysty i jednoznaczny składają wnioski w tym przedmiocie. W związku z tym często aż do sporządzenia pisemnego uzasadnienia orzeczenia o kosztach nie jest jasne, jaki był zakres rozstrzygnięcia w stosunku do żądania i którą z dyrektyw orzekania o kosztach sąd zastosował. Nie należą też do rzadkości przypadki, w których sąd rozstrzyga o kosztach procesu z urzędu. Z tych względów dopuszczalne jest wniesienia zażalenie – do którego stosuje się odpowiednio zasady dopuszczalności jego wniesienia, jak do apelacji – mimo braku oddalenia w części wyższego żądania strony o zasądzenie kosztów postępowania. Takie samo rozwiązanie przyjęto w odniesieniu do zażaleń od postanowień dotyczących zaspokajania potrzeb rodziny.

Według uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1982 r., III CZP 43/82, zażalenie na postanowienie, w którym sąd uwzględnił tylko częściowo żądanie strony w przedmiocie orzeczenia o obowiązku małżonków przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny (art. 443 § 1 k.p.c., obecnie w trybie zabezpieczenia)), przysługuje tej stronie niezależnie od tego, czy sąd rozstrzygnął o oddaleniu żądania w pozostałej części żądania. W tym przypadku względy ekonomii procesowej i postulat konieczności szybkości postępowania w tym przedmiocie, jako dotyczącym dobra małoletnich dzieci wymagają, aby unikać zbytniego formalizmu przez prowadzenie postępowania o uzupełnienie, które w większości wypadków mogłoby prowadzić do wydania orzeczenia o oddaleniu pozostałej części żądania małżonka i dopiero wówczas do otwarcia drogi do postępowania odwoławczego.

Uchwała SN z dnia 11 grudnia 2014 r., III CZP 94/14

Standard: 67399 (pełna treść orzeczenia)