Roszczenia powstające w sytuacjach unormowanych w art. 207 k.c. jako obligacja realna

Ponieważ zgodnie z art. 207 k.c., współwłaściciele na takich samych zasadach ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną oraz partycypują w pożytkach i innych przychodach z rzeczy wspólnej (rozmiar jednych i drugich wyznacza wielkość udziałów współwłaścicieli), charakter roszczeń o zwrot pobranych pożytków i innych przychodów z rzeczy wspólnej powinien być określany tak samo, jak jest określany charakter roszczeń o zwrot wydatków i ciężarów (w tym także nakładów na rzecz wspólną). Jeżeli więc według przeważającego obecnie w orzecznictwie poglądu roszczenia o zwrot wydatków i ciężarów (w tym i nakładów) uznawane są za roszczenia obligacyjne – z tą konsekwencją, że odpowiadające im obowiązki przechodzą na nabywców udziałów tylko wtedy, gdy zostają przez nich przejęte – to tak samo powinny być również ujmowane roszczenia o zwrot pobranych pożytków i innych przychodów z rzeczy wspólnej – z tą konsekwencją, że przechodzą na nabywców udziałów tylko wtedy, gdy zostają na nich przelane (art. 509 k.c.) wraz z przeniesieniem udziału.

Postanowienie SN z dnia 26 marca 2009 r., I CNP 121/08

Standard: 71230 (pełna treść orzeczenia)

Roszczeń powstających w sytuacjach unormowanych w art. 207 k.c. nie można uznać za wynikające z obligacji realnej, ponieważ do zobowiązań realnych, tak jak do praw rzeczowych, ma zastosowanie zasada numerus clausus i mogą być one powołane do życia tylko w wypadkach wyraźnie przewidzianych przez ustawę, nikt bowiem nie może być obciążony cudzym zobowiązaniem, jeżeli ustawa wyraźnie tak nie stanowi.

Z art. 207 k.c. nie wynika, by roszczenie przysługujące współwłaścicielowi z tego tytułu miało cechy właściwe dla roszczeń wynikających z obligacji realnej. Ustawodawca ani wprost, ani w sposób pośredni nie wskazał, by roszczenie o zwrot odpowiedniej części wydatków było roszczeniem innym niż względne, czyli powstające, istniejące i realizowane w stosunkach między współwłaścicielem, który poniósł wydatki i podmiotem, który w chwili ich poniesienia był obowiązany do zapłaty odpowiedniej części wydatków. Ustawodawca, normując powstanie prawa względnego o rozszerzonej skuteczności, musiałby w sposób wyraźny określić jego cechy, przede wszystkim przez rozstrzygnięcie o skuteczności względem każdoczesnego współwłaściciela, czyli względem podmiotu będącego współwłaścicielem w chwili wystąpienia z żądaniem. Takiego wskazania art. 207 k.c. nie zawiera, stanowiąc tylko, że współwłaściciele ponoszą wydatki; w razie nadania roszczeniu cech właściwych dla roszczeń wynikających z zobowiązań realnych powinno nastąpić wprost określenie cech takiego roszczenia.

Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 10 maja 2006 r., III CZP 11/06, roszczenia te podlegają – tak jak prawa rzeczowe – zasadzie numerus clausus, to zaś powodowałoby, że nie tylko sam fakt istnienia takiego roszczenia, ale także jego konkretne cechy musiałyby być ukształtowane w ustawie, ustawodawca bowiem w dziedzinie praw rzeczowych decyduje nie tylko o katalogu takich praw, lecz również o konkretnym kształcie normatywnym każdego z nich. 

Z interpretacji art. 207 k.c. trudno natomiast wywodzić, że zostały spełnione opisane wymagania, niezbędne do przyjęcia, że roszczenie o zwrot wydatków wynika z obligacji realnej i jako takie ma ściśle określone przez ustawodawcę cechy. 

Odmiennie niż przyjął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18 marca 1999 r., I CKN 928/97, i w wyroku z dnia 25 lipca 2003 r., V CK 141/02, sformułowanie art. 207 k.c., że „współwłaściciele ponoszą wydatki”, nie uzasadnia zatem stwierdzenia, iż obowiązek zwrotu nakładów obciąża każdoczesnego współwłaściciela, w tym nabywcę udziału, skoro o tej „każdoczesności” ustawodawca nie rozstrzygnął wprost w art. 207 k.c. ani w innych przepisach o współwłasności.

Uchwała SN z dnia 21 lutego 2008 r., III CZP 144/07

Standard: 64751 (pełna treść orzeczenia)