Nieważność umowy o pracę ze względu na naruszenie zasad współżycia społecznego

Brak podstaw do przyjęcia nieważności czynności prawnej jako zawartej w celu obejścia ustawy nie oznacza jednak, że czynność ta nie może być oceniana w płaszczyźnie zgodności jej celu z zasadami współżycia społecznego.

Wyrok SN z dnia 2 sierpnia 2006 r., I UK 61/06

Standard: 64397 (pełna treść orzeczenia)

Należy natomiast wskazać, że umowy o pracę, jak inne czynności prawne, podlegają ocenie w płaszczyźnie ich zgodności z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Dotyczy to również naruszenia zasad współżycia społecznego, polegającego np. na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu (wyrok SN z 9 sierpnia 2005 r., II UK 89/05; por także uchwałę SN z 27 kwietnia 2005, II UZP 2/05). Z natury rzeczy możliwość przyjęcia takiej oceny dotyczy sytuacji wyjątkowych.

Wyrok SN z dnia 14 lutego 2006 r., III UK 150/05

Standard: 64391 (pełna treść orzeczenia)

W ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137 poz. 887 ze zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k. c.).

Dopuszczalność oceniania ważności treści umów o pracę według reguł prawa cywilnego, na podstawie art. 58 k.c. w związku z art. 300 k.p., nie jest w judykaturze kwestionowana. Oczywiście, stwierdzając nieważność postanowień umownych, organ stosujący prawo uchyla się tylko od związania nimi, nie ingerując w treść umowy o pracę i nie zastępując stron stosunku pracy w kształtowaniu pracowniczych uprawnień płacowych (por. wyroki z dnia 8 czerwca 1999 r., I PKN 96/99, z dnia 19 lutego 1970 r., II PR 604/69; z dnia 15 października 1975 r., I PR 109/75 i orzeczenie z dnia 9 lutego 1962 r., 1 CR 139/61).

Sięgając do sankcji nieważności czynności prawnej sprzecznej z zasadami współżycia społecznego, Sąd Najwyższy wyłożył także treść art. 13 k.p., dotyczącego prawa pracownika do godziwego wynagrodzenia za pracę (por. wyrok z dnia 7 sierpnia 2001 r., I PKN 563/00 oraz poddał krytyce ustalenie wpływających na koszt polis wysokich wynagrodzeń prowizyjnych przyznawanych pracownikom firm ubezpieczeniowych (wyrok SN z dnia 15 grudnia 2004 r., I PK 115/04).

Uchwała SN z dnia 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05

Standard: 64392 (pełna treść orzeczenia)