Nieuwzględnienie upływu terminu przez wzgląd na zasady współżycia społecznego (art. 5 k.c.)
Uchylenie się od skutków prawnych złożenia i nie złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (art. 1019 k.c.)
W wypadkach wyjątkowych, w szczególności, gdy za nieodebranie oświadczenia w terminie spadkobierca nie ponosi winy, sąd może nie uwzględnić upływu tego terminu przez wzgląd na zasady współżycia społecznego (art. 5 k.c.).
W treści uchwały Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2018 r., III CZP 110/17, zostało rozstrzygnięte, iż w wypadkach wyjątkowych, w szczególności, gdy za nieodebranie oświadczenia w terminie spadkobierca nie ponosi winy, sąd może nie uwzględnić upływu tego terminu przez wzgląd na zasady współżycia społecznego (art. 5 KC). W uzasadnieniu tego stanowiska Sąd Najwyższy wskazał, że w orzecznictwie nie budzi wątpliwości dopuszczalność oceny upływu terminu zawitego pod kątem zgodności z art. 5 KC (por. uchwała SN z dnia 10 marca 1993 r., III CZP 8/93, wyrok SN z dnia 30 sierpnia 1991 r., III CRN 206/91).
Postanowienie SN z dnia 12 kwietnia 2018 r., II CSK 485/17
Standard: 64189 (pełna treść orzeczenia)
W wypadkach wyjątkowych, w szczególności, gdy za nieodebranie oświadczenia w terminie spadkobierca nie ponosi winy, sąd może nie uwzględnić upływu tego terminu przez wzgląd na zasady współżycia społecznego (art. 5 k.c.).
Należy się opowiedzieć za szerokim ujęciem instytucji nadużycia prawa podmiotowego (por. uz. uchwały (7) SN z dnia 7 czerwca 1971 r., III CZP 87/70; uchwała SN z dnia 20 kwietnia 1962 r., 4CO 9/62), którą należy traktować jako normę legitymującą sędziego do dokonywania korekty obowiązujących przepisów w konkretnym stanie faktycznym, gdy wynik zastosowania tych przepisów okazałby się niesłuszny i niesprawiedliwy, tym bardziej w okolicznikach, kiedy to organ państwowy (sąd) oraz organ samorządu radców prawnych swoimi działaniami doprowadziły do powstania po stronie wnioskodawczyni dotkliwych skutków, która działając w zaufaniu do sądu złożyła wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w odpowiednim terminie i nie dopuściła się zaniedbań.
Odnotować trzeba, że Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2013 r. III CZP 2/13, wyjaśnił iż art. 5 k.c. nie ma zastosowania do upływu terminu zawitego przewidzianego w art. 568 § 1 k.c. Niemniej jednak termin zawity przewidziany art. 568 § 1 k.c. różni się istotnie od terminu zawitego uregulowanego w art. 1019 § 2 k.c. w zw. z art. 88 § 2 k.c., przede wszystkim tym, że przesłanką zachowania pierwszego nie jest zwrócenie się przez zainteresowanego do organu państwowego w celu odebrania stosownego oświadczenia, a ponadto jego upływ zależy od okoliczności obiektywnych.
Uchwała SN z dnia 15 marca 2018 r, III CZP 110/17
Standard: 64190 (pełna treść orzeczenia)