Ochrona działacza związkowego przed niekorzystną zmianą warunków pracy lub płacy (art. 32 ust. 1 pkt 2 u.z.z.)

Ochrona przed niekorzystną zmianą warunków pracy lub płacy udzielona przez art. 32 ust. 1 pkt 2 ustawy o związkach zawodowych dotyczy każdej zmiany warunków zatrudnienia (pracy i płacy) na niekorzyść chronionego działacza, bowiem w przepisie tym nie ma mowy o wypowiedzeniu warunków pracy i płacy, lecz o ich jednostronnej zmianie na niekorzyść przez pracodawcę (zob. wyroki SN z: 10 kwietnia 1997 r., I PKN 88/97 i z 24 stycznia 2002 r., I PKN 835/00). Jednakże, jak stanowi art. 32 ust. 1 in fine powołanej wyżej ustawy, ochrona nie dotyczy sytuacji, gdy jednostronna zmiana warunków pracy i płacy została dopuszczona przez odrębne przepisy. Przez odrębne przepisy w rozumieniu art. 32 ust. 1 in fine ustawy o związkach zawodowych należy rozumieć przepisy, z których treści wynika, że pomimo objęcia pracownika szczególną ochroną trwałości stosunku pracy normowaną w tym przepisie, pracodawca może wypowiedzieć mu lub rozwiązać z nim stosunek pracy albo zmienić warunki pracy na jego niekorzyść. Takimi przepisami są np. art. 241[13] § 2 k.p. i art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.; obecnie: jednolity tekst: Dz.U. 2015, poz. 192). W szczególności, stosownie do art. 5 ust. 1 wymienionej ustawy, przy wypowiadaniu pracownikom stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia nie stosuje się art. 38 i 41 k.p., z zastrzeżeniem ust. 2-4, a także przepisów odrębnych dotyczących szczególnej ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy.

Zgodnie z art. 5 ust. 5 pkt 3, w okresie objęcia szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy pracodawca może jedynie wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy pracownikowi będącemu, jak powód, członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej. Zaś zgodnie z art. 10 ust. 1 tej ustawy art. 5 ust. 3-7 stosuje się odpowiednio także w wypadku dokonywania tzw. zwolnień indywidualnych z przyczyn niedotyczących pracownika, zdefiniowanych w tym przepisie.

Z przepisów tych wynika, że w razie zaistnienia przyczyn uzasadniających dokonywanie zwolnień z przyczyn niedotyczących pracowników, zarówno grupowych jak i indywidualnych, pracodawca nie może rozwiązać stosunku pracy członkowi zarządu zakładowej organizacji związkowej bez zgody tego zarządu, może jednak zmienić warunki jego pracy i płacy w drodze wypowiedzenia zmieniającego. Omówione przepisy mają zastosowanie do pracowników samorządowych. Z zakresu stosowania ustawy o zwolnieniach grupowych wyłączeni są bowiem jedynie pracownicy zatrudnieni na podstawie mianowania. 

Wyrok SN z dnia 16 kwietnia 2015 r., I PK 217/14

Standard: 64992 (pełna treść orzeczenia)

Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem warunków pracy i płacy przewidziana w art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) obejmuje również pracownika, który został wybrany do zarządu organizacji związkowej w okresie biegnącego wypowiedzenia. Ochrona ta może zostać uchylona w razie likwidacji działu pracy tego pracownika (art. 43 § 1 i 3 k.p.).

Użyte w art. 32 ust.2 ustawy o związkach zawodowych sformułowanie "nie może (...) zmienić" należy rozumieć w ten sposób, że względny zakaz uregulowany w tym przepisie obejmuje zarówno oświadczenie o wypowiedzeniu zmieniającym, jak i jego efekt w postaci zmiany warunków pracy i płacy po upływie okresu wypowiedzenia. Inaczej mówiąc dla dokonania zmiany warunków pracy i płacy pracodawca powinien uzyskać zgodę zarządu organizacji związkowej przy dokonaniu wypowiedzenia oraz w trakcie biegnącego wypowiedzenia, gdy pracownik w tym czasie został objęty ochroną.

Użyty w zwrot "nie może (...) zmienić" wskazuje bowiem na to, że nie chodzi tylko o moment dokonania wypowiedzenia, gdyż w takim przypadku prawdopodobnie użyto by innego określenia (np. "nie może wypowiedzieć"). Jest to jednak rozumowanie czysto hipotetyczne, gdyż ochrona z art. 32 ust. 2 powinna być rozumiana jako analogiczna do ochrony przewidzianej w ustępie 1 tegoż artykułu, czyli obejmować zarówno moment wypowiedzenia, jak i upływ okresu wypowiedzenia ("nie może... wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy").

Postanowienie SN z dnia 5 marca 1996 r., I PZP 3/96

Standard: 62886 (pełna treść orzeczenia)