Przedawnienie roszczeń opartych na przepisach Kodeksu cywilnego

We wcześniejszym orzecznictwe Sądu Najwyższego przyjmowano, że o terminie przedawnienia rozstrzygają przepisy tej ustawy, która stanowi materialnoprawną podstawę roszczenia (zamiast wielu zob.np. wyroki SN: z 9 stycznia 2001 r., I PKN 561/00; z 26 marca 2002 r., I PKN 57/01; z 21 grudnia 2004 r., I PK 122/04; z 28 sierpnia 2007 r., II PK 5/07; z 15 listopada 2007 r., II PK 62/07; z 25 października 2007 r., II PK 78/07; z 5 maja 2009 r., I PK 13/09).

Sąd Najwyższy odstąpił jednak od powyższej linii orzeczniczej w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2011 r., I PZP 5/10, zgodnie z którą „roszczenie o odszkodowanie z tytułu otrzymywania niższej emerytury wskutek wydania przez pracodawcę niewłaściwego świadectwa pracy oraz niewydania zaświadczenia o pracy górniczej przedawnia się na podstawie art. 291 § 1 k.p.”.

Z uwagi na istnienie unormowań art. 291 i nast. k.p. w zakresie przedawnienia, kwestie te są uregulowane w prawie pracy i nie ma podstaw do sięgania do art. 117 i nast. k.c. W konsekwencji roszczenie o odszkodowanie z tytułu utraty prawa do nieodpłatnego nabycia akcji, skierowane przeciwko pracodawcy, który błędnie wyliczył staż pracy ulega przedawnieniu według zasad określonych w art. 291 § 1 k.p. (wyroki SN: z 8 maja 2012 r., I PK 226/11; z 5 maja 2011 r., I PK 125/10).

Wyrok SN z dnia 13 listopada 2019 r., III PK 156/18

Standard: 62978 (pełna treść orzeczenia)

Do przedawnienia roszczeń uzupełniających z tytułu wypadków przy pracy stosuje się art. 442[1] k.c., wobec czego stosuje się również art. 442[1] § 3 k.c., zgodnie z którym w razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednocześnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono, że początkiem biegu trzyletniego terminu przedawnienia z art. 442[1] § 1 zdanie pierwsze k.c. jest chwila dowiedzenia się przez poszkodowanego pracownika o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, a nie moment uzyskania pewności co do związku przyczynowego między zdarzeniem a jego skutkiem w postaci szkody (por. wyrok SN z 1 marca 2016 r., I PK 85/15; wyrok SN z 25 marca 2014 r., I PK 213/13).

W kontekście roszczeń opartych na przepisach Kodeksu cywilnego, że roszczenia takie należy uznać za związane ze stosunkiem pracy w rozumieniu art. 476 § 1 pkt 1 k.p.c., jednakże z uwagi na materialną (cywilnoprawną) podstawę ich formułowania niezasadne byłoby stosowanie do nich przepisów Kodeksu pracy dotyczących przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy, w tym zwłaszcza art. 291 § 1 k.p. (por. wyrok SN z 26 marca 2002 r., I PKN 57/01).

W świetle powyższego należy uznać, że roszczenie powódki o przyznanie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, jako oparte na przepisach Kodeksu cywilnego (art. 415 k.c.), choć związane ze stosunkiem pracy nie stanowi sprawy ze stosunku pracy, bowiem materialnym oparciem dla roszczeń uzupełniających z tytułu wypadków przy pracy nie są przepisy Kodeksu pracy, które nie przewidują tego rodzaju świadczeń, a przepisy Kodeksu cywilnego.

Pogląd taki jest powszechnie akceptowany w judykaturze Sądu Najwyższego, który w swoich licznych orzeczeniach wypowiadał się co do przedawnienia w sprawach dotyczących roszczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, sankcjonując w nich stosowanie art. 442[1] § 1 k.c. do przedawnienia tego typu roszczeń (zob. np. wyrok SN z 13 grudnia 2018 r., I PK 176/17; wyrok SN z 1 marca 2016 r., I PK 85/15; wyrok SN z 25 marca 2014 r., I PK 213/13). Tezę tę potwierdza również pogląd, że na podstawie art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia, że pozwany ponosi odpowiedzialność za mogące nastąpić w przyszłości skutki wypadku przy pracy. Interes prawny może polegać na przerwaniu wyrokiem sądowym biegu przedawnienia określonego w art. 442 § 1 zdanie drugie k.c. (obecnie art. 442[1] k.c. § 1 zdanie drugie k.c. – zob. wyrok SN z 28 października 1999 r., II UKN 176/99).

Warto również zwrócić uwagę, że Sąd Najwyższy wprost stwierdził, że do roszczeń odszkodowawczych opartych na przepisach kodeksu cywilnego (art. 442[1] § 1, 444 § 2 k.c.), z tytułu szkód wywołanych chorobą pracowniczą, w tym o rentę wyrównawczą, dochodzonych przed sądem pracy (art. 476 § 1 pkt 3 k.p.c.), nie mają zastosowania w zakresie przedawnienia przepisy kodeksu pracy (art. 292 § 2 k.p. – por. wyrok SN z 28 maja 1996 r., II PRN 7/96).

Wyrok SN z dnia 17 września 2019 r., III PK 110/18

Standard: 61654 (pełna treść orzeczenia)