Przeprowadzenie dowodu z urzędu przez sąd odwoławczy mimo niezgłoszenia przez stronę zastrzeżeń w trybie art. 162 k.p.c.

Ziszczenie się przesłanek z art. 162 k.p.c. nie ogranicza sądu drugiej instancji w przeprowadzaniu z urzędu wniosków dowodowych (wyroki SN: z dnia 2 lipca 2009 r., I UK 37/09; z dnia 10 maja 2012 r., II PK 215/11; z dnia 21 stycznia 2014 r., I UK 311/13; z dnia 21 marca 2014 r., II UK 365/13).

Wyrok SN z dnia 9 lipca 2020 r., III UK 7/19

Standard: 60726 (pełna treść orzeczenia)

Wyłączenie spod kontroli instancyjnej uchybienia polegającego na niedopuszczeniu dowodów, na które strona nie zwróciła uwagi przed sądem pierwszej instancji, pozbawia ją jedynie prawa powoływania się na to uchybienie w dalszym toku postępowania (art. 162 k.p.c.), nie pozbawia jednak sądu drugiej instancji możliwości dopuszczenia tych dowodów w postępowaniu odwoławczym (por. wyrok z dnia 10 maja 2012 r., II PK 215/11). W szczególności sąd drugiej instancji co do zasady nie może być krępowany w dopuszczaniu dowodu z urzędu, jeżeli oceni, że jest on konieczny dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd drugiej instancji nie jest związany oceną sądu pierwszej instancji, że okoliczności sporne zostały już wyjaśnione i nieuwzględnieniem z tej przyczyny wniosku dowodowego strony. Kontrola trafności takiej oceny jest możliwa w postępowaniu apelacyjnym i nie jest zależna od zgłoszenia przez stronę zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. (por. wyrok z dnia 2 lipca 2009 r., I UK 37/09). Jest tak dlatego, że sąd odwoławczy, jako sąd merytoryczny (art. 382 k.p.c.), ponownie rozpoznaje sprawę i nie wiąże go zastosowane przez sąd pierwszej instancji prawo materialne ani stan faktyczny, który może ustalać samodzielnie (por. uchwałę (7) SN z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98 oraz uchwałę tego Sądu z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07).

Sąd drugiej instancji musi zatem dokonać ponownych, własnych ustaleń, a następnie poddać je ocenie pod kątem prawa materialnego. Oznacza to również nie tylko uprawnienie, ale i obowiązek tego sądu do przeprowadzania dowodów z urzędu, gdy uzna, że jest to konieczne dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 zdanie drugie k.p.c.).

Wyrok SN z dnia 21 marca 2014 r., II UK 365/13

Standard: 60727 (pełna treść orzeczenia)