Dowiedzenie się o sprawcy szkody

Zmiana dokonana w art. 442[1] § 1 k.c. z dniem 27 czerwca 2017 r. ma merytoryczny, a nie tylko redakcyjny, charakter. Wynika to z z uzasadnienia projektu ustawy nowelizacyjnej z 2017 r., gdzie wskazano w , że „[z]godnie ze zmianą, na równi z wiedzą poszkodowanego o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia będzie traktowana możliwość uzyskania przez poszkodowanego takiej wiedzy przy zachowaniu należytej staranności” oraz że „rozwiązanie takie „należy uznać za właściwe i odpowiadające pożądanemu kierunkowi rozwoju instytucji przedawnienia nie tylko w przypadku roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji, ale w odniesieniu do wszelkich roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym” i z „tego względu należy przyjąć je jako regułę ogólną”. Projektodawca wyraźnie traktował zatem zmianę 442[1] § 1 zd. 1 k.c. jako ingerencję o charakterze merytorycznym, a nie jedynie porządkującym.

Wyrok SN z dnia 15 czerwca 2022 r., II CSKP 505/22

Standard: 69132 (pełna treść orzeczenia)

Początek określonego w art. 442[1] § 1 k.c. trzyletniego przedawnienia należy łączyć z faktyczną wiedzą poszkodowanego o osobie obowiązanej do naprawienia szkody, czyli z uzyskaniem takich informacji, które oceniając obiektywnie, pozwalają z wystarczającą dozą prawdopodobieństwa przypisać sprawstwo konkretnemu podmiotowi. Muszą to być informacje na tyle dokładne, by umożliwiały poszkodowanemu wystąpienie na drogę sądową i wypełnienie obowiązku wynikającego z art. 187 § 1 k.p.c. 

Porównanie przepisów art. 442[1] § 1 k.c. i art. 449[8] k.c. uwidocznia różnicę w sposobie określenia przez ustawodawcę początku biegu przedawnienia, gdyż tylko w art. 449[8] k.c. biegnie ono od dnia, w którym poszkodowany przy zachowaniu należytej staranności mógł dowiedzieć się m.in. o osobie obowiązanej do naprawienia szkody. Skoro zaś ustawodawca nie zdecydował się na podobną zmianę regulacji zawartej wówczas w art. 442 § 1, a obecnie w art. 442[1] § 1 k.c., to nie można zmierzać do takiego celu w drodze wykładni, tym bardziej że przepisy o przedawnieniu powinny być interpretowane ściśle.

Trzeba zatem przyjąć, że w art. 442[1] § 1 k.c. początek biegu przedawnienia został powiązany z dniem, w którym poszkodowany dowiedział się o osobie obowiązanej do naprawienia szkody, a nie z dniem, w którym przy zachowaniu należytej staranności mógł się o tej osobie dowiedzieć.

Innymi słowy, istotna jest rzeczywista świadomość poszkodowanego, a nie starania podejmowane przez niego w celu ustalenia osoby zobowiązanej do naprawienia szkody. 

Skład orzekający Sądu Najwyższego nie podziela tym samym poglądu wyrażonego w wyroku z dnia 17 maja 2006 r., I CSK 176/05.

Powiązanie początku trzyletniego terminu z faktyczną wiedzą poszkodowanego, w oderwaniu od jego starań zmierzających do ustalenia osoby zobowiązanej do naprawienia szkody, może pozostawiać tę osobę przez dłuższy czas w niepewności, tym bardziej że w art. 442[1] § 3 k.c. termin liczony a tempore scientiae - odmiennie niż w § 1 tego artykułu - nie został powiązany z dłuższym terminem liczonym a tempore facti. Przyjęta regulacja podważa tym samym racje, dla których roszczenia ulegają przedawnieniu. Nie jest to jednak dostatecznie silny argument, by mógł usprawiedliwiać zmianę treści wyrażonej przez ustawodawcę w art. 442[1] § 1 i 3 k.c. z powołaniem się na dyrektywy wykładni funkcjonalnej, wykładnia nie może bowiem przeradzać się w tworzenie pożądanego stanu prawnego

Określając moment dowiedzenia się przez poszkodowanego o osobie obowiązanej do naprawienia konieczne jest odniesienie się do konkretnych okoliczności faktycznych i określonego poszkodowanego, którego stan wiedzy, świadomości, rozeznania i zdolności rozumienia nie są obojętne dla stwierdzenia, czy wiedział kto jest odpowiedzialny za czyn, będący przyczyną szkody. Chodzi bowiem nie o chwilę, w której poszkodowany uzyskał jakąkolwiek wiadomość na temat sprawcy, lecz o chwilę uzyskania takich informacji, które -oceniając obiektywnie - pozwalają z wystarczającą dozą prawdopodobieństwa przypisać sprawstwo konkretnemu podmiotowi.

Wyrok SN z dnia 27 lipca 2016 r., V CSK 680/15

Standard: 64207 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy