Utrata podstawy prawnej świadczeń w razie skutecznego uchylenia się od skutków oświadczenia woli; obowiązek zwrotu świadczeń

Uchylenie się od oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu sprawia, że w relacji między stronami wykonanej umowy powstaje obowiązek rozliczenia się stosownie do przepisów o zwrocie nienależnego świadczenia (art. 410 w związku z  art. 405 k.c.).

Upływ czasu do spełnienia świadczenia nie ma znaczenia dla możliwości żądania jego zwrotu przez osobę uchylającą się od skutków oświadczenia woli (art. 88 § 1 k.c.), w którym świadczenie to znajdowało podstawę.

Roszczenie o zwrot świadczenia spełnionego w celu wykonania zobowiązania, którego przyczyna odpadła powstaje m.in. wtedy, gdy do adresata dojdzie skutecznie złożone oświadczenie woli o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli. Ma ono charakter majątkowy i w świetle art. 455 k.c. powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika.

Dla rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia nie ma jednak znaczenia, kiedy wierzyciel dowiedział się o tym, że  świadczył nienależnie ani kiedy wezwał dłużnika do zwrotu świadczenia (tak SN w wyroku z dnia 16 grudnia 2014 r., III CSK 36/14). Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność polegającą na zażądaniu świadczenia w najwcześniej możliwym terminie (art. 120 § 1 zdanie drugie k.c.). Nie może to jednak poprzedzać samego powstania roszczenia.

Uchwała SN z dnia 9 grudnia 2021 r., III CZP 112/20

Standard: 59102 (pełna treść orzeczenia)

Skuteczne uchylenie się od skutków oświadczenia woli powoduje utratę podstawy prawnej świadczeń i strony to co świadczyły na podstawie umowy powinny sobie zwrócić według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Uchwała SN z dnia 26 stycznia 2012 r., III CZP 90/11

Standard: 53080 (pełna treść orzeczenia)