Związek roszczenia z działalnością gospodarczą; związek z prowadzeniem przedsiębiorstwa (art. 118 k.c.)

Zawarte w art. 118 k.c. określenie „roszczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej” jest określeniem bardzo szerokim, ale nie można go interpretować jako jakikolwiek związek z prowadzoną działalnością gospodarczą. Należy bowiem dokonać rozróżnienia pomiędzy zakresem pojęć „prowadzenie działalności gospodarczej” a pojęciem „prowadzenie przedsiębiorstwa”.

Podstawą działalności gospodarczej jest aktywność podmiotu gospodarczego. Szerszym pojęciem jest „prowadzenie przedsiębiorstwa” oraz „czynności pozostające w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa”. W obrębie tego pojęcia znajdą się m.in. czynności związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa w znaczeniu podmiotowym. W takim związku z „prowadzeniem przedsiębiorstwa” może pozostawać wykonywanie czynności, które nie pozostają w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą i nie polegają na uczestnictwie w obrocie gospodarczym oraz nie prowadzą do wytwarzania dóbr materialnych, a także nie przynoszą żadnego zysku.

Cechami działalności gospodarczej są: profesjonalny charakter, powtarzalność podejmowanych działań, uczestnictwo w obrocie gospodarczym, podporządkowanie regułom gospodarki rynkowej, m. in. działania w celu osiągnięcia zysku, chociaż działania bez zamiaru osiągnięcia zysków nie pozbawia automatycznie prowadzonej działalności charakteru działalności gospodarczej, gdy pozostają one w normalnym, funkcjonalnym związku z tą działalnością, w szczególności jeśli podejmowane są w celu realizacji zadań związanych z przedmiotem działalności tego podmiotu.

Jak stanowi art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (jedn. tekst Dz. U. z 2021 r. poz. 162), działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana w imieniu własnym i w sposób ciągły.

Roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, podlegające 3 letniemu przedawnieniu (art. 118 k.c.), mogą mieć źródło nie tylko w przepisach regulujących stosunki kontraktowe, ale także pozaumowne. Od przedsiębiorcy, jako profesjonalisty, można i należy wymagać sprawnego oraz szybkiego dochodzenia roszczeń wobec kontrahenta

Gdy z pozwem przeciwko podmiotowi prawa publicznego występuje podmiot gospodarczy, dominuje stanowisko, że roszczenie nie może być identyfikowane jako pozostające w związku z działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 118 k.c., gdy zdarzenie prawne leżące u jego podstaw nastąpiło w ramach stosunku prawnego o charakterze publicznoprawnym, ponieważ w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej nie mieszczą się działania dokonywane pomiędzy nierównorzędnymi podmiotami, z których jednemu - realizującemu zadania publiczne - przysługuje władztwo nad drugim

Gdy źródłem roszczenia jest świadczenie o charakterze publicznoprawnym, spełnione nienależnie w ramach relacji podporządkowania podmiotu świadczącego organowi publicznemu, który działa z pozycji władczej, istotnemu osłabieniu ulega też - w zestawieniu z relacjami o charakterze kontraktowym - argument na rzecz skrócenia terminu przedawnienia, wywodzony z pewności obrotu i potrzeby ochrony interesu dłużnika.

Uchwała SN z dnia 9 grudnia 2021 r., III CZP 85/20

Standard: 57636 (pełna treść orzeczenia)

Zawarte w art. 118 k.c. określenie „związane z prowadzeniem działalności gospodarczej” jest określeniem bardzo szerokim, ale nie można go interpretować jako jakikolwiek związek z prowadzoną działalnością gospodarczą. Należy bowiem dokonać rozróżnienia pomiędzy zakresem pojęć „prowadzenie działalności gospodarczej” a pojęciem „prowadzenie przedsiębiorstwa”.

Podstawą działalności gospodarczej jest aktywność podmiotu gospodarczego. Szerszym pojęciem jest „prowadzenie przedsiębiorstwa” oraz „czynności pozostające w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa”. W obrębie tego pojęcia znajdą się m.in. czynności związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa w znaczeniu podmiotowym. W takim związku z „prowadzeniem przedsiębiorstwa” może pozostawać wykonywanie czynności, które nie pozostają w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą i nie polegają na uczestnictwie w obrocie gospodarczym oraz nie prowadzą do wytwarzania dóbr materialnych, a także nie przynoszą żadnego zysku (zob. uchwała SN (7) z dnia 14 maja 1998 r., III CZP 12/98).

Cechami działalności gospodarczej są: profesjonalny charakter, powtarzalność podejmowanych działań, uczestnictwo w obrocie gospodarczym, podporządkowanie regułom gospodarki rynkowej, m. in. działania w celu osiągnięcia zysku, chociaż działania bez zamiaru osiągnięcia zysków nie pozbawia automatycznie prowadzonej działalności charakteru działalności gospodarczej, gdy pozostają one w normalnym, funkcjonalnym związku z tą działalnością, w szczególności podejmowane są w celu realizacji zadań związanych z przedmiotem działalności tego podmiotu (por. uchwała SN (7) z dnia 6 grudnia 1991 r. III CZP 117/91; uchwała SN z dnia 11 czerwca 1992 r., III CZP 64/92).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje stanowisko, że roszczenie nie może być identyfikowane jako pozostające w związku z działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 118 k.c., gdy zdarzenie prawne leżące u jego podstaw nastąpiło w ramach stosunku prawnego o charakterze publicznoprawnym, ponieważ w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej nie mieszczą się działania dokonywane pomiędzy nierównorzędnymi podmiotami, z których jednemu - realizującemu zadania publiczne - przysługuje władztwo nad drugim (zob. wyroki SN z dnia 17 grudnia 2003 r., IV CK 288/02, z dnia 3 października 2008 r., I CSK 446/14, z dnia 20 lutego 2015 r., V CSK 295/14, z dnia 3 marca 2017 r., I CSK 318/16, z dnia 5 kwietnia 2017 r., II CSK 480/16).

Wyrok SN z dnia 23 października 2020 r., I CSK 689/18

Standard: 67075 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Nie jest działalnością gospodarczą dokonywanie czynności w zakresie zarządu własnym majątkiem, jak również nie prowadzą jej wspólnicy spółek kapitałowych odnośnie do działalności spółki, bo nie wykonują tej działalności we własnym imieniu.

Wyrok SN z dnia 23 stycznia 2019 r., I CSK 750/17

Standard: 63981 (pełna treść orzeczenia)