Zbieg przestępstw z art. 220 § 1 lub 2 k.k. z art. 160 k.k.

Przestępstwa określone w art. 220 k.k. mają charakter typów kwalifikowanych w stosunku do odpowiadających im typów unormowanych w art. 160 k.k., ze względu na sprecyzowanie w art. 220 § 1 k.k. normatywnego źródła obowiązku sprawcy jako gwaranta niezaistnienia skutku, a także na zawężeniu kręgu potencjalnych pokrzywdzonych. Między typami przestępstw z art. 220 § 1 lub 2 k.k. (leges speciales) a odpowiadającymi im typami określonymi w art. 160 k.k. (leges generales) zachodzi stosunek wykluczania. Zatem jeżeli do śmiertelnego wypadku pracownika doszło w rezultacie niewypełnienia obowiązku zapewnienia warunków bezpiecznej pracy, to odpowiedzialność karną za zaistnienie wypadku może ponosić tylko ta osoba, na której ciążył prawny szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi, a więc należąca do kręgu podmiotów przestępstw indywidualnych stypizowanych w art. 220 § 1 i 2 k.k.

Jeśli zarzucono oskarżonym, że przez swoje zaniedbania, polegające na nieuchronieniu pracowników przed niebezpieczeństwem upadku z wysokości przez otwarty lej zsypowy na pomoście konstrukcji wieży węgla, doprowadzili do narażenia jednego z nich na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, a w rezultacie do jego śmierci, to kierując się normą wyrażoną w art. 2 k.k., należało w pierwszej kolejności dążyć do ustalenia, czy na każdym z nich ciążył obowiązek zabezpieczenia otworów w pomoście, a jeśli ciążył choćby na którymkolwiek z nich - czy wypełnienie tego obowiązku zapobiegłoby powstaniu bezpośredniego niebezpieczeństwa dla zdrowia i życia pracowników. W dalszej zaś kolejności należało rozważać, czy gwarantowi niezaistnienia skutku można przypisać choćby nieumyślne popełnienie zarzuconego czynu zabronionego, tj. czy mógł on taki skutek przewidzieć (art. 9 § 2 k.k.).

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia o odpowiedzialności karnej było poszukiwanie po stronie oskarżonych zaniedbania wszelkich innych obowiązków w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa pracy, polegającej w tym wypadku na nakładaniu wykładziny (torkretu) na wewnętrznych ścianach zbiornika węgla, a także montowaniu i demontowaniu rusztowania. Są to oczywiście kwestie bardzo istotne, objęte materią regulowaną w przepisach prawa (Kodeks pracy, w nim zwłaszcza art. 94 pkt 4 oraz cały dział X - art. 207-237, ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, Dz.U. z 2012 r., poz. 404), ale ich rozważanie nie mogło mieć istotnego wpływu na wydanie orzeczenia merytorycznego w niniejszej sprawie. Tragiczny skutek zaistniał przecież tylko dlatego, że nie zabezpieczono otworu, do którego pracownik poruszający się na pomoście mógł wpaść przez nieostrożność, w różnych trudnych do przewidzenia sytuacjach, zmieniających się nieustannie w czasie wykonywania robót. Dlatego właśnie, jak podkreśla się we wszystkich opiniach biegłych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy wydanych w sprawie, konieczne było fizyczne zabezpieczenie otworów w pomoście, chroniące przed upadkiem z wysokości. Stanowiło to warunek bezpiecznego wykonywania pracy na pomoście wieży węglowej (§ 134 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych, Dz.U. Nr 47, poz. 401).

Wyrok SN z dnia 12 grudnia 2012 r., V KK 64/12

Standard: 52682 (pełna treść orzeczenia)

Z punktu widzenia skutku przestępstwo z art. 220 k.k. ma charakter typu kwalifikowanego w stosunku do przestępstwa z art. 160 k.k. 

Postanowienie SN z dnia 1 lutego 2005 r., IV KK 449/04

Standard: 78465 (pełna treść orzeczenia)