Przesłanki uzasadniające wniesienie sprzeciwu przez ministra do spraw rozwoju wsi (art. 1 ust. 1 i 1a u.n.n.c.)

Regulacje art. 1 ust. 1 i ust. 1a u.n.n.p.c. nie zawierają przesłanek uzasadniających wniesienie sprzeciwu przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi. I chociaż przepisy ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemca nie zakreślają merytorycznego zakresu oceny Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, to rzeczą oczywistą jest, iż ocena ta powinna dotyczyć tych aspektów sprawy, które wiążą się z zadaniami organu właściwego do rozstrzygania. Taki zakres badania wniosku przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi wyznacza art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2015 r., poz. 812). Zgodnie z przywołaną normą dział rozwój wsi obejmuje m. in. sprawy kształtowania ustroju rolnego państwa oraz ochrony gruntów przeznaczonych na cele rolne. Innymi słowy, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi jest uprawniony do oceny planowanej transakcji pod względem zgodności z przepisami dotyczącymi kształtowania ustroju rolnego państwa i ochrony gruntów przeznaczonych na cele rolne. Zagadnienia te leżą bowiem w ustawowych kompetencjach Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Ustawodawca przewidział możliwość nabywania przez cudzoziemców nieruchomości rolnych i poddał tego rodzaju transakcje kontroli ministra właściwego do spraw rozwoju wsi oraz wskazał w art. 1a ust. 6 u.n.n.p.c., że nabycie nieruchomości rolnych przez cudzoziemców następuje dodatkowo z zachowaniem przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. z 2012 r., poz. 803). Minister powinien w każdym konkretnym stanie faktycznym rozważyć czy przeniesienie własności wskazanej nieruchomości rolnej nie jest sprzeczne z powierzoną mu ochroną gruntów przeznaczonych na cele rolne albo z kształtowaniem ustroju rolnego państwa.

Realizacja ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego następuje przez poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych, przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych oraz zapewnienie prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach (tak art. 1 wymienionej ustawy).

Poza tym Minister Rolnictwa, załatwiając sprawę, winien kierować się ogólną dyrektywą wynikającą z art. 7 K.p.a., a zatem powinien uwzględnić interes ogólny i słuszny interes obywatela. Organ rozstrzyga bowiem w ramach uznania administracyjnego, co nie oznacza dowolności i wymaga przedstawienia motywów, którymi kieruje się przy podejmowaniu postanowienia.

Sprzedaż nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w pierwszej kolejności winna odbywać się na rzecz rolników indywidualnych. Preferowanym nabywcą nieruchomości rolnej jest rolnik prowadzący gospodarstwo rodzinne, posiadający kwalifikacje rolnicze i zamieszkały na terenie gminy, w której położona jest nabywana nieruchomość.

Do skutecznego zgłoszenia sprzeciwu przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na nabycie nieruchomości rolnej przez cudzoziemca nie jest wymagane wykazanie, że cudzoziemiec nie spełnia przesłanek przewidzianych w art. 1a ust. 1 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. 

Wyrok WSA w Warszawie z dnia 7 września 2016 r., IV SA/Wa 1257/16

Standard: 51926 (pełna treść orzeczenia)

Regulacje art. 1 pkt 1 i ust. 1a u.n.n.c. nie zawiera przesłanek uzasadniających wniesienie sprzeciwu przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi. Minister, załatwiając sprawę, kieruje się ogólną dyrektywą wynikającą z art. 7 k.p.a., a zatem powinien uwzględniać interes ogólny i słuszny interes obywatela. Ponadto należy przyjąć, że Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi jest uprawniony do oceny planowanej transakcji pod względem zgodności z przepisami dotyczącymi kształtowania ustroju rolnego państwa oraz ochrony gruntów przeznaczonych na cele rolne, zawartymi m.in. w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego. Są to bowiem zagadnienia leżące w jego kompetencji (art. 23 ust. 1 ustawy z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej - tj. Dz. U. z 2013r., poz. 743 ze zm.). Poza tym wskazówką, że organ upoważniony do wniesienia sprzeciwu (Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi) ocenia wniosek o wydanie zezwolenia na nabycie nieruchomości rolnych na podstawie uwarunkowań określonych w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego jest art. 1a ust. 6 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, według którego nabycie nieruchomości rolnych przez cudzoziemców następuje dodatkowo z zachowaniem przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego (tak wyrok NSA z dnia 14 grudnia 2005r., II OSK 175/05 oraz wyrok NSA z dnia 8 stycznia 2013r., II OSK 1639/11).

Ocena zatem, czy w sprawie zaistniały, określone w art. 1a ust. 1 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców pozytywne przesłanki uprawniające do nabycia nieruchomości (nabycie nieruchomości przez cudzoziemca nie spowoduje zagrożenia obronności, bezpieczeństwa państwa lub porządku publicznego, a także nie sprzeciwiają się temu względy polityki społecznej i zdrowia społeczeństwa; istnienie więzi z Rzecząpospolitą Polską), jest zadaniem organu rozstrzygającego o wydaniu zezwolenia na nabycie nieruchomości – Ministra Spraw Wewnętrznych. Inaczej bowiem sprzeciw Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi motywowany przepisami ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców oznaczałby wejście tego Ministra w kompetencje Ministra Spraw Wewnętrznych rozstrzygającego w sprawie wydania zezwolenia na nabycie nieruchomości przez cudzoziemca. Negatywne stanowisko (sprzeciw) ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi podyktowane względami wskazanymi w art. 1a ust. 1 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców niejako "zastępowałoby" rozstrzygnięcie kończące postępowanie o wydanie zezwolenia.

Ponieważ ustawodawca przewidział możliwość nabywania przez cudzoziemców nieruchomości rolnych i nie wskazał, że mogą być one nabywane wyłącznie w celu prowadzenia działalności rolniczej, a jedynie poddał tego rodzaju transakcje kontroli ministra właściwego do spraw rozwoju wsi oraz wskazał w art. 1a ust. 6 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, że nabycie nieruchomości rolnych przez cudzoziemców następuje dodatkowo z zachowaniem przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, to właśnie minister powinien w każdym konkretnym stanie faktycznym rozważyć czy przeniesienie własności wskazanej nieruchomości rolnej nie jest sprzeczne z powierzoną mu ochroną gruntów przeznaczonych na cele rolne oraz z kształtowaniem ustroju rolnego państwa.

Ustawa nie statuując zakazu nabywania nieruchomości przez podmioty, które nie są rolnikami indywidualnymi, poprzez odesłanie do przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego nakazuje zbadanie czy interes społeczny nie przemawia przeciwko takiemu nabyciu. Jeżeli zatem wnioskodawca wykaże, że mimo tego, iż nie jest rolnikiem indywidualnym jednak będzie realizował cele ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego określone w jej art. 1 pkt 1 – 3, w ocenie Sądu interes społeczny nie będzie stał na przeszkodzie udzieleniu takiego zezwolenia.

Wyrok WSA w Warszawie z dnia 30 października 2014 r., IV SA/Wa 1492/14

Standard: 51931 (pełna treść orzeczenia)