Sprawa o zmianę zawartego w wyroku rozwodowym orzeczenia o władzy rodzicielskiej (art. 106 k.r.o)

Sprawa o zmianę zawartego w wyroku rozwodowym orzeczenia o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania, zmierzająca do powierzenia wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców i ograniczenia władzy drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jest sprawą o ograniczenie władzy rodzicielskiej.

Zgodnie z art. 579 k.p.c., sprawy o zmianę zawartego w wyroku orzekającym rozwód rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej rozpoznaje sąd opiekuńczy w trybie nieprocesowym. Podstawę materialnoprawną orzekania sądu opiekuńczego stanowi art. 106 k.r.o. regulujący możliwość zmiany przez sąd opiekuńczy zawartego w wyroku rozwodowym orzeczenia o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania, jeśli ze względu na zmianę okoliczności wymaga tego dobro dziecka. Konieczność wprowadzenia odrębnej regulacji w tym przedmiocie wynika z tego, że art. 577 k.p.c., uprawniający sąd opiekuńczy do zmiany swoich, nawet prawomocnych postanowień, jeśli wymaga tego dobro osoby, której dotyczą, nie mógłby mieć zastosowania do zmiany orzeczenia o władzy rodzicielskiej zawartego w wyroku rozwodowym, nie jest to bowiem orzeczenie sądu opiekuńczego. Sąd opiekuńczy, orzekając na podstawie art. 106 k.r.o. o zmianie zawartego w wyroku rozwodowym rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej, orzeka w tym przedmiocie po raz pierwszy.

O ograniczeniu władzy rodzicielskiej można mówić wówczas, gdy dochodzi do ingerencji sądu w jej wykonywanie i w wyniku tej ingerencji następuje zmiana władzy rodzicielskiej, polegająca na zmniejszeniu jej zakresu w stosunku do zakresu przewidzianego we wskazanych wyżej przepisach.

Nie ulega wątpliwości, że orzeczenie o władzy rodzicielskiej wydane na podstawie art. 58 § 1 k.r.o. i polegające na powierzeniu jej wykonywania jednemu z rodziców, a ograniczeniu władzy drugiego do określonych uprawnień i obowiązków w stosunku do osoby dziecka, zawiera oba powyższe elementy. W wyniku ingerencji sądu dochodzi do ograniczenia władzy rodzicielskiej tego z rodziców, któremu jej nie powierzono i którego władza ograniczona została jedynie do określonych w wyroku rozwodowym uprawnień i obowiązków. Takie stanowisko prezentowane jest obecne na gruncie art. 58 § 1 k.r.o. zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie (por.  m.in. uchwałę pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 18 marca 1968 r., III CZP 70/66 oraz uchwałę SN z dnia 10 listopada 1971 r., III CZP 69/71).

Tak samo należy ocenić skutki, do jakich może dojść w wyniku ingerencji sądu rozpoznającego sprawę wszczętą na podstawie o art. 106 k.r.o. i zmierzającą do zmiany zawartego w wyroku rozwodowym orzeczenia o władzy rodzicielskiej, jeśli zmiana ma polegać na jakimkolwiek ograniczeniu tej władzy jednego lub obojga rodziców, w stosunku do regulacji zawartej w wyroku rozwodowym oraz we wskazanych wyżej przepisach art. 95 § 1 i art. 98 § 1 k.r.o. Dotyczy to przykładowo dalszego ograniczenia władzy rodzicielskiej tego z rodziców, któremu jej nie powierzono, ograniczenia władzy rodzicielskiej obojga rodziców na podstawie art. 109 k.r.o., powierzenia wykonywania władzy rodzicielskiej temu z rodziców, który na mocy wyroku rozwodowego miał ją dotychczas ograniczoną i ograniczenia władzy drugiego, który do tej pory posiadał ją w pełnym zakresie. We wszystkich tych wypadkach dochodzi, w wyniku ingerencji sądu, do zmniejszenia zakresu władzy rodzicielskiej, jaka dotychczas przysługiwała jednemu lub obojgu rodzicom, a zatem do ograniczenia tej władzy. 

Uchwała SN z dnia 5 lutego 2004 r., III CZP 113/03

Standard: 51657 (pełna treść orzeczenia)

Nielojalne postępowanie jednego z rodziców, negujące uprawnienia do wspólnego dziecka drugiego z rodziców, może stanowić podstawę do zmiany orzeczenia sądu opiekuńczego, które nie może być wykonane.

Uchwała SN z dnia 30 stycznia 1976 r., III CZP 94/75

Standard: 31001 (pełna treść orzeczenia)