Uchwała z dnia 1976-01-30 sygn. III CZP 94/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 94/75

Uchwała z dnia 30 stycznia 1976 r.

Przewodniczący: sędzia W. Bryl. Sędziowie: J. Ignatowicz (sprawozdawca), J. Majorowicz.

Sąd Najwyższy, w sprawie z wniosku Andrzeja D. o egzekucję roszczeń niepieniężnych, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Łodzi postanowieniem z dnia 30 października 1975 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy orzeczenia sądowe regulujące kwestię kontaktów osobowych pomiędzy jednym z rozwiedzionych małżonków a jego dzieckiem pozostawionym pieczy drugiego byłego małżonka podlegają wykonaniu w drodze postępowania egzekucyjnego, a w razie odpowiedzi pozytywnej na to pytanie, w jakim trybie powinna być przeprowadzona egzekucja tych orzeczeń?"

uchwalił:

Orzeczenie sądu przyznające temu z rodziców, któremu nie zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej, uprawnienie do określonych kontaktów z dzieckiem, podlega wykonywaniu w drodze egzekucji; egzekucja ta może polegać na stosowaniu odpowiednich środków przewidzianych w dziale o egzekucji świadczeń niepieniężnych.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Łodzi, działając jako sąd opiekuńczy, wymierzył w trybie art. 1050 k.p.c. grzywnę matce małoletniego dziecka za to, że zachowaniem swoim uniemożliwiała wykonanie postanowienia sądowego, kształtującego styczność osobistą między ojcem dziecka a tym dzieckiem, mającym prawne miejsce zamieszkania w miejscu zamieszkania matki i zamieszkującym razem z matką. Rozpoznając zażalenie matki na to postanowienie Sąd Wojewódzki w Łodzi powziął wątpliwości, czy tego z rodziców, który uniemożliwia drugiemu - wbrew orzeczeniu sądu opiekuńczego - osobisty kontakt z dzieckiem, można zmusić do honorowania orzeczenia sądowego w trybie egzekucji, a jeżeli tak - to jakie środki egzekucyjne powinny być zastosowane.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Jako jedną z możliwości wchodzących w rachubę przy rozstrzyganiu przedstawionego Sądowi Najwyższemu pytania prawnego Sąd Wojewódzki wysunął sugestię, w myśl której w opisanym stanie faktycznym zastosowanie środków egzekucyjnych nie jest możliwe, a nielojalne postępowanie jednego z rodziców może jedynie stanowić ewentualną podstawę do ograniczenia jego władzy rodzicielskiej, a więc do takiego rozstrzygnięcia, które uniemożliwi mu działanie na szkodę drugiego z rodziców i własnego dziecka. Rzecz oczywista, takie postępowanie jednego z rodziców, negujące uprawnienia do wspólnego dziecka drugiego z rodziców, może stanowić podstawę do zmiany orzeczenia sądu opiekuńczego, które nie może być wykonane. Jednakże nie sposób uznać, że jest to jedyna sankcja takiego nagannego postępowania.

Należy bowiem mieć na uwadze, że w wielu wypadkach sąd nie znajdzie - pomimo naganności postępowania rodzica, któremu powierzono bezpośrednie wykonywanie władzy rodzicielskiej - podstaw do zmiany orzeczenia o tym powierzeniu, czy to dlatego, że ta nagminność postępowania ma ograniczone rozmiary, czy to z tej przyczyny, że np. inne rozstrzygnięcie, a w szczególności powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej drugiemu rodzicowi nie wchodzi - ze względu na sytuację tego ostatniego - w rachubę, np. dlatego, że jest to samotny, młody mężczyzna, który nie ma możności zajęcia się małym dzieckiem. W takich, praktycznie na pewno nie wyjątkowych wypadkach orzeczenie sądu opiekuńczego byłoby pozbawione sankcji. Taki wynik byłby sprzeczny z ogólną zasadą, w myśl której każde cywilne prawo podmiotowe znajduje ochronę wyrażającą się w tym, że w razie jego naruszenia uprawniony może żądać ochrony sądowej, na którą składa się nie tylko możność uzyskania odpowiedniego orzeczenia, ale także jego wykonanie przez powołane do tego organy państwowe.

Trafnie Sąd Wojewódzki stwierdza, że wykonanie takiego orzeczenia, o jakie chodzi w sprawie niniejszej, nie jest w kodeksie postępowania cywilnego w sposób specjalny unormowane. To stwierdzenie, w połączeniu z przytoczoną wyżej zasadą ochrony każdego prawa podmiotowego - uzasadnia rozstrzygnięcie wysuniętej przez Sąd Wojewódzki wątpliwości. Mianowicie skoro brak jest unormowania szczególnego, do egzekucji, o której mowa, mają zastosowanie zasady ogólne. Wobec tego, że chodzi w sprawie o obowiązki niemajątkowe, do egzekucji tej mają przede wszystkim zastosowanie przepisy o egzekucji świadczeń niepieniężnych.

Nie wyłącza to zastosowania także innych środków egzekucyjnych; w szczególności gdyby przy wykonywaniu postanowienia sądu opiekuńczego, dotyczącego władzy rodzicielskiej, chodziło o wydanie dziecka, musiałyby być zastosowanie zasady przewidziane w art. 1089-1095 k.p.c. W takim wypadku zasady ogólne nie mogłyby mieć zastosowania ze względu na uregulowanie szczególne.

Do powyższego należy dodać, że wątpliwości, jakie wysunął Sąd Wojewódzki, nie powstałyby pod rządem dawnego kodeksu postępowania cywilnego, który nie normował w sposób specjalny egzekucji zmierzającej do odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej. Utrwaliła się bowiem wtedy praktyka, stosownie do której ogólne zasady (w danym wypadku o egzekucji mającej na celu wydanie rzeczy ruchomej) stosowały się także do takiej egzekucji. Obecny stan prawny jest tylko o tyle inny, że zasady szczególne odnoszą się do odebrania dziecka. W pozostałym przeto zakresie mają zastosowanie zasady ogólne.

Z zasad powyższych należało orzec jak w sentencji uchwały.

OSNC 1976 r., Nr 7-8, poz. 157