Przedawnienie roszczenie o zwrot kwoty zapłaconej na poczet świadczenia z umowy przyrzeczonej

Roszczenie o zwrot kwoty zapłaconej na poczet świadczenia z nie zawartej umowy przyrzeczonej, mającej charakter nienależnego świadczenia, nie wchodzi w zakres stosunku wynikającego z umowy przedwstępnej, lecz jest elementem stosunku zobowiązaniowego, u podstaw którego leży zdarzenie przewidziane w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i nast. k.c.). Nie jest zatem „roszczeniem z umowy przedwstępnej” także w rozumieniu art. 390 § 3 k.c. 

W zakres tego pojęcia wchodzą roszczenia objęte treścią stosunku wynikającego wprost z umowy przedwstępnej, tj. o zawarcie umowy przyrzeczonej i o naprawienie szkody poniesionej przez stronę umowy przedwstępnej przez to, że liczyła ona na zawarcie umowy przyrzeczonej, oraz - po zmianie stanu prawnego, ze względu na dodane do art. 390 § 1 k.c. zdanie drugie - roszczenia strony umowy przedwstępnej z tytułu zadatku lub kary umownej (por. uchwała SN z dnia 21 listopada 2006 r., III CZP 102/06, uz. uchwały SN z dnia 8 marca 2007 r., III CZP 3/07, wyroki SN z dnia 25 marca 2004 r., II CK 116/03, z dnia 25 lutego 2009 r., II PK 174/08).

„Roszczenie z umowy przedwstępnej” jest pojęciem prawnym o oznaczonym desygnacie (art. 390 § 3 k.c.), nie obejmującym zwrotu świadczenia na poczet umowy przyrzeczonej zastrzeżonego w umowie przedwstępnej. Źródłem tego stosunku zobowiązaniowego jest bowiem zdarzenie prawne w nienależnego świadczenia, stanowiącego szczególny przypadek bezpodstawnego wzbogacenia, uzyskanego w drodze świadczenia zubożonego. Co do zasady w sytuacji, gdy upłynął termin do zawarcia umowy przyrzeczonej brak przeszkód do wytoczenia powództwa restytucyjnego o zwrot nienależnego świadczenia obejmującego zaliczkę na poczet ceny i odpowiednio do żądania wszczęcia egzekucji z takiej wierzytelności.

Postanowienie SN z dnia 15 września 2017 r., III CZP 40/17

Standard: 49132 (pełna treść orzeczenia)

Roszczenie o zwrot, mającej charakter nienależnego świadczenia, kwoty zapłaconej na poczet świadczenia z nie zawartej umowy przyrzeczonej nie wchodzi natomiast w zakres stosunku wynikającego z umowy przedwstępnej, lecz jest elementem stosunku zobowiązaniowego, u podstaw którego leży zdarzenie przewidziane w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i nast. k.c.). Umowa przedwstępna pozostaje w związku z tym zdarzeniem tylko o tyle, o ile nie dojście do skutku umowy przyrzeczonej przesądza nienależny charakter świadczenia spełnionego na poczet wykonania umowy przyrzeczonej (por. także wyrok SN z dnia 25 marca 2004 r., II CK 116/03).

Wyrok SN z dnia 25 lutego 2009 r., II PK 174/08

Standard: 64971 (pełna treść orzeczenia)

Roszczenie o zwrot kwoty zapłaconej na poczet świadczenia z umowy przyrzeczonej, która nie została zawarta, nie przedawnia się z upływem terminu rocznego określonego w art. 390 § 3 k.c.

Nie ma podstaw do tego, aby roszczenie o zwrot kwoty mającej charakter nienależnego świadczenia, zapłaconej na poczet świadczenia z umowy przyrzeczonej, do której zawarcia nie doszło, obejmować zakresem hipotezy art. 390 § 3 k.c.

Uchwała SN z dnia 8 marca 2007 r., III CZP 3/07

Standard: 49131 (pełna treść orzeczenia)