Wsteczne działanie postanowienia o odrzuceniu apelacji

Powstaje kwestia, czy postanowieniu o odrzuceniu apelacji można przypisać wywoływanie wstecznych skutków, takich samych, jakie wywołuje zarządzenie o zwrocie pisma procesowego. Pozytywna odpowiedź na to pytanie zaważyła na poglądzie prawnym wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z 10 marca 1993 r., I CRN 19/93, w którym Sąd Najwyższy uznał, że postanowienie o odrzuceniu apelacji ma takie właśnie wsteczne działanie, a podstawę ku temu dostrzegł w art. 130 § 2 zdanie drugie k.p.c. Sąd Najwyższy przyjął, że środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia, którego braków formalnych strona nie uzupełniła lub uzupełniła po upływie zakreślonego terminu nie zapobiega uprawomocnieniu się zaskarżonego nim orzeczenia. Orzeczenie takie staje się zatem prawomocne następnego dnia po upływie terminu do jego zaskarżenia, gdyż czynność strony polegająca na wniesieniu środka zaskarżenia, którego braków strona nie uzupełniła, jako bezskuteczna, nie może sprawić, że zaskarżone nią orzeczenie stanie się prawomocne w innym terminie niż obliczony zgodnie z przepisami określającymi długość terminu do zaskarżenia orzeczenia. Takie samo stanowisko w tej kwestii zajął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 8 sierpnia 1995 r., II CRN 83/95).

Odmiennie problem ten został oceniony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 12 stycznia 1996 r., II PRN 12/95, gdzie Sąd Najwyższy przyjął, że wyrok sądu pierwszej instancji zaskarżony wówczas jeszcze rewizją, uprawomocnił się z chwilą uprawomocnienia się postanowienia odrzucającego ten środek zaskarżenia.

W ocenie Sądu Najwyższego w składzie podejmującym niniejszą uchwałę, brak jest podstaw do przypisana wstecznego skutku postanowieniu o odrzuceniu apelacji. Ma ona wprawdzie charakter pisma procesowego, ale jest to pismo kwalifikowane, którego braki, o ile nie zostaną uzupełnione, uzasadniają wydanie orzeczenia o jego odrzuceniu przez sąd (art. 370 i art. 373 k.p.c.), nie zaś zarządzenia o jego zwrocie przez przewodniczącego. Gdyby ustawodawca zamierzał przypisać postanowieniu o odrzuceniu apelacji (i pozostałych środków zaskarżenia) wsteczne działanie, to powinien to uczynić przez wyraźne uregulowanie tej kwestii lub przez odesłanie do art. 130 § 2 zdanie drugie k.p.c. w przepisach będących podstawą do wydania tego rodzaju rozstrzygnięcia. 

Wydanie postanowienia o odrzuceniu apelacji z powodu nieuzupełnienia jej braków oznacza, że nie będzie się toczyło postępowanie zmierzające do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy skutecznie wszczęte przez jej wniesienie. Postanowienie to - jak wszystkie postanowienia wydawane w postępowaniu cywilnym, dla których ustawodawca nie przewidział regulacji szczególnej - wywołuje skutki działające na przyszłość, a nie wstecz. Skoro tak, to dopiero wydanie go sprawia, że prawidłowo wszczęte postępowanie apelacyjne trzeba uznać za zakończone, chyba że istnieją podstawy do jego prowadzenia w związku z apelacją skutecznie wniesioną przez innego uprawnionego albo w związku z apelacją, która może być jeszcze wniesiona, bo dla któregoś z uprawnionych nie minął termin do jej wniesienia.

Uchwała SN z dnia 18 października 2013 r., III CZP 64/13

Standard: 48836 (pełna treść orzeczenia)