Znaczenie zatarcia skazania w sprawach cywilnych

Zatarcie skazania wywołuje skutki w sferze prawnej, gdyż tworzy fikcję niekaralności osoby skazanej. Zatarcie skazania nie prowadzi jednak do usunięcia obiektywnie istniejących faktów, a więc nie niweczy ani popełnionego przestępstwa, ani wydanego wyroku, nie pozbawia też tego wyroku - przewidzianego w art. 11 k.p.c. - znaczenia w postępowaniu cywilnym. Zatarcie skazania nie uchyla wyroku skazującego, nie stanowi też odpowiednika orzeczenia uniewinniającego ani nie przywraca całkowicie stanu istniejącego przed skazaniem (zob. np. postanowienia SN: z dnia 7 czerwca 2019 r., I CSK 793; z dnia 4 stycznia 2011 r., SDI 32/10; wyrok SN z dnia 29 października 2015 r., I CSK 893/14).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 października 2015 r. (I CSK 893/14), orzecznictwo z zakresu ubezpieczeń społecznych i orzecznictwo administracyjne skłania się do dopuszczalności uwzględnienia zatartego skazania wtedy, gdy popełnienie przestępstwa stanowiło zdarzenie wpływające na uprawnienie do świadczeń, nawet jeśli w chwili wydawania deklaratoryjnej decyzji w tej materii skazanie uległo już zatarciu (zob. też postanowienie SN z dnia 24 czerwca 2015 r., IV UK 247/14).

Podobne stanowisko wyrażane jest w judykaturze w przypadkach, w których ocenie podlegają kwalifikacje społeczno-moralne danej osoby niezbędne do uzyskania określonych przywilejów, świadczeń, zezwoleń lub objęcia stanowiska wymagającego spełnienia podwyższonych, szczególnych warunków osobistych (tak np. uchwała SN z dnia 27 listopada 1984 r., III AZP 6/84; wyroki WSA w Warszawie: z dnia 6 lipca 2005 r., VI SA/Wa 2263/04; z dnia 20 lipca 2007 r., VI SA/Wa 820/07; z dnia 17 lipca 2008 r., VI SA/Wa 669/08). Nie chodzi jednak w tych przypadkach o fakt skazania, lecz o informację wskazującą na dotychczasowy sposób życia osoby poddanej ocenie.

Wyrok SN z dnia 30 lipca 2021 r., V CSKP 236/21

Standard: 62085 (pełna treść orzeczenia)

Zatarcie skazania uchyla skutki karne prawomocnego wyroku skazującego, ale nie znosi skutków cywilnoprawnych.

W art. 11 k.p.c., który jest przepisem bezwzględnie obowiązującym, chodzi o prejudycjalność wyroku karnego w znaczeniu wiążącej mocy dowodowej w zakresie zawartych w tym wyroku ustaleń faktycznych, które mogą mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia o skutkach cywilnoprawnych zdarzeń. Przepis ten nie przewiduje wyłączenia jego zastosowania w przypadku zatarcia skazania. Inny jest bowiem cel instytucji prawno-karnej zatarcia skazania, a inny wynikającej z art. 11 k.p.c. instytucji mocy wiążącej prawomocnych wyroków karnych skazujących w postępowaniu cywilnym. Dlatego skazujący wyrok karny zachowuje moc wiążącą w postępowaniu cywilnym także w razie zatarcia skazania (zob. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1961 r., I CR 244/60).

Wyrok SN z dnia 10 października 2019 r., I CSK 507/18

Standard: 68726 (pełna treść orzeczenia)