Wyłączenie czynność bezskutecznych upadłego w stosunku do masy upadłości (art. 70 i art. 134 p.u.)

W razie bezskuteczności czynności prawnej upadłego w stosunku do masy jego upadłości, beneficjent tej czynności może żądać wyłączenia jej przedmiotu z masy upadłości.

Jeżeli źródłem prawa własności żądającego wyłączenia z masy upadłości jest czynność prawna bezskuteczna względem masy upadłości, to jednak - chociaż nie wpływa to na przynależność jej przedmiotu do majątku beneficjenta czynności - wyłączenie go z masy upadłości w świetle art. 134 ust. 1 Pr.u.n. nie wchodzi w rachubę. Rozstrzygające jest tu to, że na potrzeby upadłości przedmiot bezskutecznej czynności prawnej przypisany zostaje do masy upadłości.

Należy w związku z tym stwierdzić, że ogłoszenie upadłości beneficjenta bezskutecznej czynności nie zmienia przypisania jej przedmiotu do masy upadłości. W takiej sytuacji uzasadnia ono żądanie wyłączenia tego przedmiotu z masy upadłości beneficjenta bezskutecznej czynności, chociaż stał się on częścią jego majątku. Przy ocenie podstaw wyłączenia z masy upadłości beneficjenta bezskutecznej czynności prawnej dokonanej przez upadłego przedmiotu tej czynności (art. 70 Pr.u.n.) należy przyznać pierwszeństwo przypisaniu tego przedmiotu do jego masy upadłości (art. 134 ust. 1 Pr.u.n.), a nie temu, że przedmiot ten należy do beneficjenta i wchodziłby w skład jego masy upadłości. Wyłączone jest wobec tego przekształcenie zobowiązania do przekazania przedmiotu bezskutecznej czynności do masy upadłości upadłego w zobowiązanie pieniężne i zgłoszenie odpowiadającej mu wierzytelności do masy upadłości beneficjenta (art. 91 ust. 2 i art. 236 ust. 1 Pr.u.n.).

Za przedstawionym rozwiązaniem przemawia wzgląd na wyważenie interesów wierzycieli upadłego, który dokonał bezskutecznej czynności prawnej, i wierzycieli beneficjenta tej czynności. Trudno zaakceptować rozwiązanie zakładające, że wierzyciele beneficjenta mogliby korzystać z nieusprawiedliwionego pomnożenia jego masy upadłości na podstawie czynności prawnej bezskutecznej w świetle regulacji upadłościowych.

W obowiązującym stanie prawnym brak podstaw do tego, aby wierzycieli upadłego, który dokonał takiej czynności, chronić w ramach postępowania upadłościowego beneficjenta. Nie ma w szczególności podstaw do stosowania w wypadku sprzedaży bezskutecznie nabytych składników majątkowych beneficjenta instytucji odrębnego planu podziału (art. 348 Pr.u.n.), bardziej usprawiedliwione jest więc przypisanie tych składników do masy upadłości upadłego, który dokonał bezskutecznej czynności (art. 134 ust. 1 Pr.u.n.).

Przedmiot wyłączenia z masy upadłości na podstawie art. 70 Pr.u.n. określony jest ogólnie i szeroko. Może on obejmować nie tylko konkretne składniki w postaci rzeczy lub praw, ale również zespół takich składników jak przedsiębiorstwo (por. postanowienie SN z dnia 17 marca 1967 r., I CZ 146/66, uchwała SN z dnia 20 grudnia 1994 r., III CZP 134/94, oraz wyrok SN z dnia 10 września 2015 r., II CSK 536/14). Nie ma znaczenia to, jaki jest stosunek wyłączanych składników do całej masy upadłości, nie jest zatem wykluczone, że wyłączane składniki, w szczególności stanowiące przedsiębiorstwo, są częścią całej masy upadłości lub nawet wyczerpują ją w całości.

Wyrok SN z dnia 11 lutego 2016 r., V CSK 321/15

Standard: 47346 (pełna treść orzeczenia)