Uwzględnienie nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji (art. 398[13] § 1 k.p.c.)

Badanie w postępowaniu kasacyjnym nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji ma charakter pośredni i jest możliwe, gdy skarżący w ramach drugiej podstawy kasacyjnej zarzuca sądowi drugiej instancji naruszenie art. 378 § 1 w zw. z art. 386 § 2 k.p.c., przez nieuwzględnienie nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji. Takie uchybienie sądu drugiej instancji może być jednak skuteczną podstawą skargi kasacyjnej tylko wówczas, gdy mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy przed sądem drugiej instancji 

Postanowienie SN z dnia 29 maja 2024 r., II CSKP 1775/22

Standard: 86003 (pełna treść orzeczenia)

Jeszcze w okresie obowiązywania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o kasacji w judykaturze ukształtowało się stanowisko, w świetle którego nieważność postępowania, jako podstawa kasacyjna, musi dotyczyć postępowania przed sądem drugiej instancji (wyroki SN: z dnia 21 listopada 1997 r., I CKN 825/97, z glosą A, Szpunara; Palestra 1998 nr 9-10, s. 202, z glosą A. Zielińskiego oraz z dnia 10 lutego 1998 r., II CKN 600/97 i z dnia 23 lutego 2005 r,, III CK 323/04 oraz postanowienia z dnia 15 lutego 2000 r,, III CKN 1204/99 i z dnia 10 sierpnia 2005 r., I CK 194/05).

Orzecznictwo to zachowało aktualność. Skarga kasacyjna (podobnie jak kasacja) jest bowiem w myśl art. 3981 § 1 k.p.c. środkiem zaskarżenia orzeczeń sądu drugiej instancji. Oznacza to, że dokonywana przez Sąd Najwyższy kontrola kasacyjna obejmuje stosowanie prawa - procesowego i materialnego - przez sąd drugiej instancji, jeśli zaś chodzi o naruszenia prawa popełnione przez sąd pierwszej instancji, to mogą one być podnoszone w apelacji. Tej zasady nie zmienia fakt, że niektóre uchybienia, a mianowicie te, które w świetle art. 379 k.p.c. powodują nieważność postępowania, są brane pod rozwagę z urzędu. Również bowiem w tym przypadku kontroli podlegają odpowiednio: w postępowaniu kasacyjnym - postępowanie przed sądem drugiej instancji, a w postępowaniu apelacyjnym - postępowanie przed sądem pierwszej instancji (art. 386 § 2 i art. 398[13] § 1 k.p.c.).

Rozpoznając skargę kasacyjną, Sąd Najwyższy nie jest zatem uprawniony do badania - w ramach bezpośredniej kontroli - nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji. Takie badanie, mające charakter kontroli pośredniej, byłoby natomiast możliwe w sytuacji, w której skarżący w ramach podstawy kasacyjnej z art. 398[3] § 1 pkt 2 k.p.c. zarzuciłby sądowi drugiej instancji naruszenie art. 386 § 2 k.p.c., przez nieuwzględnienie nieważności postępowania przed sądem pierwszej instancji (wyroki SN z dnia 11 stycznia 2006 r., III CK 328/05; z dnia 11 kwietnia 2008 r., II CSK 625/07 i z dnia 8 października 2009 r., II CSK 156/09 oraz postanowienia z dnia 16 listopada 2006 r., II CSK 177/06 i z dnia 24 maja 2007 r., V CSK 62/07).

Wyrok SN z dnia 16 marca 2022 r., II PSKP 47/21

Standard: 81904 (pełna treść orzeczenia)