Ogłoszenie testamentu bez względu na jego ważność lub skuteczność

Ogłoszeniu podlega każdy dokument, który przedstawia się jako rozporządzenie ostatniej woli spadkodawcy, niezależnie od swej ważności. Kwestia ważności tego dokumentu, jako testamentu mogącego być podstawą dziedziczenia, powinna być rozważona już po jego otwarciu i ogłoszeniu w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku (por. m.in. orz. SN z dnia 21 lipca 1951 r., C. 691/51 oraz postanowienia SN z dnia 14 grudnia 1998 r., III CKN 76/98  i z dnia 29 listopada 2017 r., II CSK 88/17).

Postanowienie SN z dnia 30 września 2020 r., IV CSK 643/18

Standard: 73697 (pełna treść orzeczenia)

W judykaturze, przy aprobacie doktryny, przyjęto, że ogłoszenie testamentu nie jest warunkowane tym, by był on ważny lub skuteczny.

Ogłoszeniu podlega każdy składany testament, a wyjątek od tej zasady dopuszczono jedynie w sytuacji, w której jako testament przedstawiono dokument już na pierwszy rzut oka, w sposób najzupełniej oczywisty - bez potrzeby czynienia dochodzeń, czy rozstrzygania kwestii prawnych - niemogący być uważany za testament (por. orzeczenia SN z dnia 21 lipca 1951 r., C 691/51 i z dnia 1 kwietnia 1955 r., IV CR 2001/54, postanowienia SN z dnia 12 marca 2004 r., II CK 65/03 i z dnia 14 grudnia 1998 r., III CKN 76/98, a także uchwała SN z dnia 25 czerwca 2003 r., III CZP 14/03).

Ogłaszając testament sąd nie legalizuje go jako tytułu dziedziczenia, nie nadaje mu przymiotu ważności i nie rozstrzyga o jego skuteczności, a jedynie ujawnia treść zawartych w nim rozrządzeń. Z brakiem uprawnienia do weryfikowania skuteczności testamentu w ramach czynności jego ogłoszenia harmonizuje brak obowiązku zawiadomienia osób zainteresowanych o wszczęciu postępowania o ogłoszenie testamentu i terminie jego ogłoszenia (art. 649 k.p.c.), jest bowiem jasne, że uczestnictwo osób zainteresowanych w tym postępowaniu byłoby nieodzowne, gdyby ogłoszenie testamentu miało wiążąco przesądzać tytuł lub porządek dziedziczenia albo uprawnienia i obowiązki wynikające ze spadku. Ostateczna ocena, czy ogłoszony dokument jest testamentem i wywołuje skutki prawne następuje w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, z uwzględnieniem pełnego kręgu osób zainteresowanych (art. 669 i nast.k.p.c.).

Postanowienie SN z dnia 6 grudnia 2019 r., V CSK 362/18

Standard: 45039 (pełna treść orzeczenia)