Szczególna ochrona działaczy związkowych (art. 32 u. z.z.)

Art. 32 ustawy o związkach zawodowych stanowi na płaszczyźnie ustawodawstwa krajowego realizację dyrektywy sformułowanej w art. 1 Konwencji MOP nr 135 dotyczącej ochrony przedstawicieli pracowników w przedsiębiorstwach i przyznania im ułatwień, przyjętej w Genewie 23 czerwca 1971 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 39, poz. 178), w świetle której działacze związkowi powinni korzystać ze skutecznej ochrony przed wszelkimi aktami krzywdzącymi, włącznie ze zwolnieniem z pracy, podjętymi ze względu na ich przynależność związkową lub uczestnictwo w działalności związkowej pod warunkiem, iż działają zgodnie z prawem, układami zbiorowymi pracy bądź innymi porozumieniami (por. wyrok SN z dnia 12 września 2008 r., I PK 47/08).

Ustanowienie w art. 32 ustawy o związkach zawodowych zakazu rozwiązywania umów o pracę ze wskazanymi w tym przepisie kategoriami działaczy związkowych ma na celu zapewnienie związkowi zawodowemu rzeczywistej niezależności od pracodawcy oraz stworzenie realnych możliwości aktywnego działania na rzecz i w interesie pracowników, co z natury rzeczy zazwyczaj stawia ich reprezentanta w pozycji konfrontacyjnej w stosunku do pracodawcy (por. wyrok SN z dnia 21 marca 2019 r., II PK 313/17). Stąd ustawodawca ustanowił ochronę przewidzianą w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, aby umożliwić pracownikom będącym działaczami związkowymi podejmowanie działań zmierzających do realizacji celów, dla których dany związek został powołany, tj. do obrony praw pracowników, ich interesów zawodowych i socjalnych. Pracownicy ci, z racji pełnionych funkcji, są szczególnie bezpośrednio narażeni na konflikty z pracodawcą, a w konsekwencji na działania zmierzające do ograniczenia ich aktywności w obronie interesów i praw pracowniczych bądź też na niebezpieczeństwo niekorzystnej zmiany warunków pracy lub płacy albo utratę zatrudnienia ze względu na ich działalność związkową. Przyczyną tych konfliktów jest przede wszystkim rozbieżność interesów ekonomicznych pracodawców i pracowników oraz niewywiązywanie się z obowiązków spoczywających na pracodawcach w zakresie zapewnienia pracownikom należytych, odpowiadających wymogom bezpieczeństwa i higieny pracy warunków pracy lub naruszenia uprawnień pracowniczych (por. wyroki TK z dnia 7 kwietnia 2003 r., P 7/02, oraz z dnia 12 lipca 2010 r., P 4/10).

Wprowadzenie instytucji ochrony dodatkowej chroni przed ewentualnymi reperkusjami pracodawcy członka związku, który zakończył swoją aktywność w reprezentowaniu związku w stosunku do pracodawcy.

Celem art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o związkach zawodowych jest  wspieranie i ochrona wolności związkowej przez gwarancję trwałości stosunku pracy pracowników prowadzących działalność związkową. Gwarancja ta służy przede wszystkim ze względu na działalność związkową prowadzoną przez danego pracownika i koncentruje się na ochronie interesów zbiorowych pracowników. Natomiast interes osobisty chronionego działacza pozostaje na drugim planie i jest pochodną interesu zbiorowego (zob. wyroki SN: z dnia 9 maja 2006 r., II PK 260/05; z dnia 11 września 2001 r., I PKN 619/00 oraz postanowienie SN z dnia 15 maja 2019 r., II PK 83/18)Art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy odnosi się do osób będących członkami związku zawodowego i sprawujących w ramach zakładowej organizacji związkowej określoną w tym przepisie funkcję.

Skorzystanie z ochrony związanej ze sprawowaną funkcją możliwe jest jedynie w odniesieniu do członka zakładowej organizacji związkowej, bowiem wynika to z wykładni gramatycznej, a ponadto w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażony został pogląd, zgodnie z którym przepis ten służy ochronie członków związku zawodowego (por. wyroki: z dnia 12 stycznia 2011 r., II PK 184/10; z dnia 27 stycznia 2016 r., III PK 59/15,; z dnia 12 września 2008 r., I PK 47/08).

W orzecznictwie wskazuje się również, że przepisy o szczególnej ochronie przed zwolnieniem, jako mające charakter wyjątkowy należy interpretować ściśle. Art. 32 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 należy odczytywać łącznie, gdyż z obu tych przepisów dekoduje się jedną normę prawną.Intencją ustawodawcy jest, aby ochrona ta nie wykraczała poza rzeczowo uzasadnioną potrzebę i nie przeradzała się w postać nieusprawiedliwionego społecznie i gospodarczo przywileju.

Także w wielu orzeczeniach Sąd Najwyższy przyjmował, że działalność związkowa nie może być pretekstem do nieuzasadnionego uprzywilejowania pracownika w sferach niedotyczących sprawowania tej funkcji (zob. np. wyrok SN z dnia 26 listopada 2003 r., I PK 616/02).

Wyrok SN z dnia 18 maja 2022 r., II PSKP 117/21

Standard: 62774 (pełna treść orzeczenia)

Szczególna ochrona przed rozwiązaniem umowy o pracę, przewidziana w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych w przypadku innych pracowników niż członkowie zarządu, uzależniona została od dwóch warunków. Po pierwsze, dana osoba ma być członkiem zakładowej organizacji związkowej, a po drugie, powinna zostać upoważniona do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy. Przepis ten na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych znajduje zastosowanie do międzyzakładowej organizacji związkowej.

Wyrok SN z dnia 20 sierpnia 2020 r., III PK 48/19

Standard: 60368 (pełna treść orzeczenia)

Ochrona działacza związkowego, wynikająca z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, przerwana po utracie wymaganej liczby członków zakładowej organizacji związkowej, ulega reaktywacji i przedłużeniu wymiaru temporalnego o połowę dotychczasowej ochrony, w przypadku połączenia zakładowej organizacji zakładowej z organizacją międzyzakładową, jeśli ta międzyzakładowa organizacja zakładowa przejęła wszystkie prawa i obowiązki zakładowej organizacji związkowej. Ochrona tego działacza związkowego jest niezależna od ochrony przyznanej innym osobom przez międzyzakładową organizację związkową - do czasu upływu pozostałej części okresu ochrony. Pracodawca ma obowiązek uzyskania zgody międzyzakładowej organizacji związkowej na rozwiązanie z tym działaczem związkowym umowy o pracę, jeśli międzyzakładowa organizacja związkowa poinformowała pracodawcę o dokonanej inkorporacji.

Wyrok SN z dnia 21 marca 2019 r., II PK 313/17

Standard: 61423 (pełna treść orzeczenia)