Odpowiednie stosowanie przepisów k.p.k. w postępowaniu o stwierdzenie nieważności orzeczenia (art. 3 ust. 4)

Stwierdzenie nieważności orzeczeń sądowych, wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, nie może być traktowane mechanicznie. W każdym zaś razie, skoro w myśl art. 2 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. "stwierdzenie nieważności orzeczenia uznaje się za równoznaczne z uniewinnieniem", to stanowisko sądu w tym zakresie powinno zostać bezwarunkowo i szczegółowo uzasadnione, z zastosowaniem reguł, o których mowa w art. 372 § 1 k.p.k., i wykazaniem istnienia kryteriów do zastosowania przepisów tej szczególnej ustawy, jaką jest ustawa z dnia 23 lutego 1991 r.

Postanowienie SN z dnia 4 maja 1994 r., II KRN 51/94

Standard: 43242 (pełna treść orzeczenia)

Po uprawomocnieniu się postanowienia stwierdzającego nieważność orzeczenia na podstawie przepisów powołanej wyżej ustawy, wszelkie działania procesowe zmierzające do uniewinnienia skazanego lub umorzenia postępowania karnego o ten sam czyn (rewizja nadzwyczajna, wznowienie postępowania), choćby były merytorycznie zasadne, muszą być uznane za bezskuteczne, a to wobec braku przedmiotu zaskarżenia, jakim było orzeczenie uznane za nieważne.

Z uregulowania zawartego w art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r., że w postępowaniu o stwierdzenie nieważności orzeczenia mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania karnego, wcale nie wynika, że ustawa ta jest aktem niższej rangi, z czego mogłaby wynikać preferencja stosowania kodeksu przed nią, w sytuacji zaistnienia takiej zbieżności okoliczności uzasadniających wzruszenie orzeczenia historycznego, jak nastąpiło to w opisywanym przypadku. Wybór środka skierowanego na wzruszenie kończącego sprawę orzeczenia (a więc w drodze rewizji nadzwyczajnej, wznowienia postępowania, czy też wniosku o unieważnienie wyroku) zależy, przy uwzględnieniu oczywiście dowodowej zawartości materiału sprawy, od woli uprawnionego podmiotu. Zdarzyć się bowiem może, że w danej sprawie mogą występować przesłanki możliwości wzruszenia orzeczenia końcowego tylko na jednej ze wskazanych dróg procesowych, z eliminacją pozostałych (np. istnienie błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i oparcie rewizji nadzwyczajnej o zarzut z art. 387 pkt 3 k.p.k.), może występować dopuszczalność wyboru między nadzwyczajnym środkiem odwoławczym bądź wznowieniem postępowania (np. obok wymienionej wyżej względnej przyczyny odwoławczej, także istnienie jednego z uchybień wymienionych w art. 388 k.p.k.) i wreszcie można mieć do czynienia z sytuacją, w jakiej obok przesłanek umożliwiających wzruszenie prawomocnego orzeczenia na jednej z dróg wskazanych w Kodeksie postępowania karnego występuje i taka, która powinna doprowadzić do unieważnienia orzeczenia na podstawie wspomnianej ustawy z dnia 23 lutego 1991 r.

Wyrok SN z dnia 29 marca 1994 r., WO 37/94

Standard: 43241 (pełna treść orzeczenia)