Strona podmiotowa działań na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego

Z treści art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. wynika jedno tylko uwarunkowanie decyzji unieważniającej orzeczenie. Sprowadza się ono mianowicie do tego, że działalność, za którą osoba była represjonowana, musiała być według jej zamiaru podejmowana na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Aczkolwiek sformułowanie "na rzecz" posługuje się kryterium o charakterze przedmiotowym, to jednak - zgodnie z dominującą w polskim modelu odpowiedzialności karnej zasadą subiektywizacji odpowiedzialności, której ustawa z dnia 23 lutego 1991 r. w żaden sposób nie podważyła - nie sposób wykluczyć sytuacji, w których dopiero właśnie analiza strony podmiotowej może decydować o uznaniu za nieważne orzeczenia lub też o oddaleniu złożonego w tej kwestii wniosku (por. postanowienie SN z dnia 20 listopada 1991 r., I KZP 25/91).

W sprawach, o jakich mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r., chodzi zatem o to, aby zachowanie osoby represjonowanej, zarówno podmiotowo, jak i przedmiotowo, zmierzało do odzyskania niepodległości. Osoba taka musiała więc mieć w okresie swojej działalności świadomość tego, że swoim postępowaniem wzmacnia działania prowadzące do odzyskania niepodległości. W świetle tego stwierdzenia nie może zatem podlegać działaniu ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. orzeczenie dotyczące czynu, który wprawdzie sprzyjał odzyskaniu niepodległości, lecz jego sprawca nie obejmował tego celu swoją świadomością, a dopuścił się go z innych względów, np. z chęci zemsty.

Uchwała SN z dnia 12 marca 1992 r., I KZP 5/92

Standard: 43179 (pełna treść orzeczenia)

Aczkolwiek użyte w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149) sformułowanie "czyn związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego" wskazuje na kryterium o charakterze przedmiotowym, tym niemniej - zgodnie z dominującą w polskim modelu odpowiedzialności karnej zasadą subiektywizacji (której obowiązywania powołana ustawa z dnia 23 lutego 1991 r. nie podważyła) - nie sposób wykluczyć sytuacji, w których właśnie dopiero analiza strony podmiotowej może decydować o uznaniu za nieważne orzeczenia, bądź o oddaleniu wniosku.

Przy tak dokonywanej ocenie podmiotowej nie może odgrywać decydującej roli polityczna opcja ugrupowania, którego członkiem był oskarżony podejrzany (skazany), lecz wynikający z realiów dowodowych konkretnej sprawy zamiar sprawcy, mający służyć urzeczywistnieniu celu konstytutywnego dla przepisu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r.

Postanowienie SN z dnia 20 listopada 1991 r., I KZP 25/91

Standard: 43180 (pełna treść orzeczenia)