Uchwała z dnia 1992-03-12 sygn. I KZP 5/92

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 5/92

Uchwała z dnia 12 marca 1992 r.

Czynem związanym z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149) jest nie tylko czyn popełniony w ramach organizacji (związku), którego celem była walka o niepodległość Kraju, lecz także i indywidualne zachowanie zmierzające do odzyskania niepodległości przez Państwo Polskie.

Przewodniczący: sędzia B. Nizieński (sprawozdawca). Sędziowie: J. Mikos, S. Zabłocki.

Prokurator w Ministerstwie Sprawiedliwości: R. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Edwarda K., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Apelacyjny w Krakowie - postanowieniem z dnia 18 grudnia 1991 r. - zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy za czyn związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego uznać należy jedynie działalność w ramach organizacji cel ten sobie ustanawiających, czy także działania pojedynczych osób, podejmowane z niechęci do ograniczania niepodległości Państwa Polskiego?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

 W myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149) uznaje się za nieważne - między innymi - orzeczenia wydane wobec osób niesłusznie represjonowanych, gdy czyn zarzucony lub przypisany takiej osobie był związany z jej działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Ustawa z dnia 23 lutego 1991 r., a w szczególności przepis art. 1 ust. 1, nie uzależnia jednak wydania takiego orzeczenia od tego, czy działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego była prowadzona przez osobę represjonowaną wespół z innymi osobami, np. w ramach tzw. nielegalnej organizacji (związku), stowarzyszenia, organizacji społecznej czy partii politycznej. Przepis art. 1 ust. 1 cyt. ustawy stawia bowiem tylko jeden warunek, aby czyn, z powodu którego zapadło orzeczenie, był "związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego". Konfiguracja podmiotowa tego czynu jest zatem obojętna. Ważne jest natomiast jedynie ukierunkowanie działania osoby za to represjonowanej, co oznacza, że bez znaczenia prawnego jest to, czy działanie to podjęła ona w ramach organizacji, której zadaniem programowym było dążenie do odzyskania niepodległości, czy też poza ramami takiej organizacji, a w szczególności, czy działała indywidualnie. Nie ulega przy tym wątpliwości, że jakkolwiek z reguły większe znaczenie dla walki niepodległościowej, od strony uzyskiwanych efektów, miały czyny podejmowane grupowo, to jednak nie sposób jest dezawuować pod tym względem czynów poszczególnych obywateli. Niekiedy bowiem, jak to wynika z akt spraw karnych z lat 1944 - 1956, zarzucane im czyny kwalifikowane były jako najgroźniejsze przestępstwa przeciw ówczesnemu państwu, nierzadko zaś te zachowania indywidualne miały nawet większe znaczenie aniżeli działalność niektórych organizacji (związków).

Z treści art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. wynika jedno tylko uwarunkowanie decyzji unieważniającej orzeczenie. Sprowadza się ono mianowicie do tego, że działalność, za którą osoba była represjonowana, musiała być według jej zamiaru podejmowana na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Aczkolwiek sformułowanie "na rzecz" posługuje się kryterium o charakterze przedmiotowym, to jednak - zgodnie z dominującą w polskim modelu odpowiedzialności karnej zasadą subiektywizacji odpowiedzialności, której ustawa z dnia 23 lutego 1991 r. w żaden sposób nie podważyła - nie sposób wykluczyć sytuacji, w których dopiero właśnie analiza strony podmiotowej może decydować o uznaniu za nieważne orzeczenia lub też o oddaleniu złożonego w tej kwestii wniosku (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 1991 r. - I KZP 25/91, OSNKW 1992, z. 3-4, poz. 22). W sprawach, o jakich mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r., chodzi zatem o to, aby zachowanie osoby represjonowanej, zarówno podmiotowo, jak i przedmiotowo, zmierzało do odzyskania niepodległości. Osoba taka musiała więc mieć w okresie swojej działalności świadomość tego, że swoim postępowaniem wzmacnia działania prowadzące do odzyskania niepodległości. W świetle tego stwierdzenia nie może zatem podlegać działaniu ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. orzeczenie dotyczące czynu, który wprawdzie sprzyjał odzyskaniu niepodległości, lecz jego sprawca nie obejmował tego celu swoją świadomością, a dopuścił się go z innych względów, np. z chęci zemsty.

OSNKW 1992 r., Nr 5-6, poz. 36