Skarga na czynność komornika - charakterystyka
Skarga na czynność komornika (art. 767 k.p.c.)
Sąd kontroluje postanowienia komornika na skutek wniesienia skargi na jego czynność, a następnie na skutek zażalenia. W doktrynie ani w judykaturze nie budzi żadnych wątpliwości, że skarga na czynność komornika jest środkiem zaskarżenia służącym kontroli wyłącznie uchybień formalnych, zatem orzeczenie sądu, niezależnie od przedmiotu rozstrzygnięcia, ma w tym postępowaniu zawsze charakter formalny, także wtedy, gdy obejmuje całą sprawę w jej prawnoprocesowym znaczeniu, a więc całą jej „procesową istotę” lub jej znaczną część.
Uchwała SN z dnia 16 lutego 2017 r., III CZP 90/16
Standard: 22488 (pełna treść orzeczenia)
Zgodnie z ustalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, skarga na czynności komornika jest szczególnym środkiem zaskarżenia o charakterze niedewolutywnym (por. uchwały SN z 6 września 1994 r. sygn. akt III CZP 101/94, OSNC nr 2/1995, poz. 24, uchwała SN z 9 czerwca 1999 r., sygn. akt III CZP 16/99, OSNC nr 12/1999, poz. 202, uchwała SN z 20 listopada 2008 r., sygn. akt III CZP 107/2008, OSNC nr 10/2009, poz. 139). Sąd rejonowy, rozpoznający skargę na czynności komornika, działa jako sąd pierwszej instancji (por. postanowienie SN z 21 maja 2010 r., sygn. akt III CZP 28/2010, OSNC nr 1/2011, poz. 10).
Skarga ma bardzo szeroki zakres zastosowania, gdyż przysługuje zasadniczo na wszelkie czynności bądź zaniechania dokonania czynności komornika, działającego jako organ egzekucyjny (art. 767 § 1 k.p.c.). Skargą dotyczącą działania komornika zaskarżone mogą być zarówno czynności o charakterze orzeczniczym (np. wydanie postanowienia o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego), jak i wykonawczym (np. zajęcie ruchomości i odebranie zajętej rzeczy). W odniesieniu zaś do skargi na zaniechanie dokonania czynności zaskarżone mogą być zachowania komornika polegające na niedokonaniu czynności egzekucyjnej, której dokonanie przewiduje przepis ustawy (np. zaniechanie zawiadomienia dłużnika o wszczęciu egzekucji, zaniechanie wydania z urzędu postanowienia o umorzeniu egzekucji). Tylko nieliczne czynności komornika nie podlegają zaskarżeniu za pomocą skargi z art. 767 k.p.c. Należą do nich czynności egzekucyjne wymienione w ustawie, które podlegają zaskarżeniu innym szczególnym środkiem zaskarżenia albo mogą być wzruszone w inny sposób (por. A. Marciniak, Postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 2008, s. 147-148). Działania lub zaniechania komornika mogą być przedmiotem skargi tylko wtedy, gdy naruszają lub zagrażają prawu stron, uczestników postępowania lub osób trzecich (art. 767 § 2 k.p.c.).
Postanowienie rozstrzygające merytorycznie skargę na czynności komornika może ją uwzględnić albo oddalić. W pierwszym przypadku, gdy skarga dotyczy czynności dokonanej, sąd uchyli bądź zmieni zaskarżoną czynność, gdy zaś dotyczy zaniechania, nakaże komornikowi dokonanie określonej czynności; sąd może też wydać orzeczenie, którego komornik nie wydał, mimo wystąpienia przesłanek ustawowych. Błędne oddalenie przez sąd skargi na czynność komornika, która spowodowała szkodę, nie wyłącza odpowiedzialności odszkodowawczej komornika na podstawie art. 23 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376 ze zm.; wyrok SN z 16 marca 2007 r., sygn. akt III CSK 381/06, OSNC nr 2/2008, poz. 28).
W postanowieniu z 20 stycznia 2010 r., sygn. P 70/08, dotyczącym art. 357 § 2 zdanie drugie w związku z art. 13 § 2 k.p.c., Trybunał Konstytucyjny przyjął, że "skarga (...) na czynności komornika ma charakter sprawy wpadkowej (incydentalnej), podlegającej rozpoznaniu przez sąd rejonowy w toku postępowania egzekucyjnego". Powyższy pogląd, Trybunał Konstytucyjny przyjął również w niniejszej sprawie. Należało zatem podzielić stanowisko, że skarga na czynność komornika jest kwestią wpadkową (incydentalną) w ramach sprawy egzekucyjnej.
Obowiązek sporządzenia przez sąd uzasadnienia postanowienia w sprawie incydentalnej, spełniający jedynie rolę informacyjną, wprowadzałby brak równowagi pomiędzy korzyściami wynikającymi z zadośćuczynienia tej funkcji a utrudnieniami w realizacji innych wartości podlegających ochronie konstytucyjnej. Trybunał Konstytucyjny stwierdził zatem, że art. 357 § 2 zdanie drugie w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w zakresie, w jakim nie przewiduje obowiązku sporządzenia przez sąd uzasadnienia postanowienia rozstrzygającego skargę na czynności komornika, na które nie przysługuje zażalenie, jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Wyrok TK z dnia 22 października 2013 r., SK 14/11, OTK-A 2013/7/101, Dz.U.2013/1427
Standard: 3886 (pełna treść orzeczenia)