Bezpośrednie narażenie życia i zdrowia przez kierującego pojazdem; zbieg art. 177 k.k., art. 160 k.k. i art. 86 k.w.

Kwestia kręgu pokrzywdzonych występkami z art. 177 § 1 i 2 k.k., jak również kwalifikacji zachowania sprawcy wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego inna osoba doznała obrażeń ciała na okres poniżej siedmiu dni (co także uczyniono przedmiotem pytania) została jednoznacznie wyjaśniona w orzecznictwie Sądu Najwyższego. I tak, w uchwale z dnia 18 listopada 1998 r., I KZP 16/98, Sąd Najwyższy stwierdził, że nie popełnia przestępstwa (a więc ani tego określonego w art. 177 k.k., w art. 157 § 2 w zw. z § 3 k.k., ani żadnego innego), kto naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała lub doznała rozstroju zdrowia na okres nie dłuższy niż siedem dni, natomiast uczestnik ruchu drogowego może odpowiadać na podstawie art. 86 i n. k.w.

Stanowisko to zostało powtórzone w postanowieniu z dnia 10 grudnia 1998 r., I KZP 20/98. Z kolei Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w sprawie WA 42/00 (wyrok z dnia 19 grudnia 2000 r.) podzielając uchwałę I KZP 16/98, przypomniał, że w odróżnieniu od wzajemnych relacji pomiędzy art. 86 § 1 k.w. i art. 145 § 1 k.k. z 1969 r., która była rozstrzygana na podstawie reguł konsumpcji "w obecnym stanie prawnym (...) wykroczenie obejmuje także te zachowania, które będąc naruszeniem zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym spowodowały skutki w postaci lekkich obrażeń ciała oraz wszelkiej szkody w mieniu".

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2008 r., V KK 313/07, wyrażono pogląd, że "kierujący pojazdem mechanicznym, który nie zachowując należytej ostrożności i naruszając zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, albo narusza jego nietykalność cielesną, odpowiada na podstawie art. 86 lub art. 87 k.w.".

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 18 listopada 1998 r., I KZP 16/98, , stwierdził, że w obecnym stanie prawnym "granica" pomiędzy wykroczeniem a przestępstwem w ruchu drogowym została przesunięta "wyżej", co oznacza, "że wykroczenie obejmuje także te zachowania, które będąc naruszeniem zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym spowodowały skutki w postaci lekkich obrażeń ciała oraz wszelkiej szkody w mieniu".

W piśmiennictwie wyrażane są poglądy, iż zachowanie sprawcy powodującego wypadek drogowy, wskutek którego niektóre osoby doznały obrażeń naruszających czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia na czas powyżej siedmiu dni, a inne odniosły tzw. lekkie obrażenia ciała, należy kwalifikować jako przestępstwo określone w art. 177 § 1 k.k. pozostające w idealnym zbiegu z wykroczeniem z art. 86 § 1 k.w.

Postanowienie SN z dnia 27 marca 2014 r., I KZP 1/14

Standard: 28368 (pełna treść orzeczenia)

Według uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1977 r., sygn. akt VII KZP 22/76 wpisaną do księgi zasad prawnych, wyrażono pogląd, że kierujący pojazdem mechanicznym, który nie zachowując należytej ostrożności i naruszając zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, albo narusza jego nietykalność cielesną, odpowiada na podstawie art. 86 lub art. 87 k.w.

Ww orzecznictwie Sądu Najwyższego od dawna wyrażano zapatrywanie, że odpowiedzialność karna osoby kierującej pojazdem mechanicznym w ruchu drogowym, naruszającej zasady bezpieczeństwa w ruchu, zamknięta jest wyłącznie w przepisach rozdziału XXI k.k. oraz rozdziału XI k.w. Do odpowiedzialności karnej takiej osoby za popełnienie takiego czynu nie mają zastosowania przepisy z rozdziału XIX k.k. Przedmiotem ochrony większości przestępstw rozdziału XXI k.k., poza bezpieczeństwem komunikacji, jest także życie i zdrowie człowieka. Przedmiot ochrony jest tu więc identyczny z tym, jaki mają przestępstwa zamieszczone w rozdziale XIX k.k. Zatem zdarzenia polegające na nieumyślnym spowodowaniu szkód w zakresie życia i zdrowia w wyniku naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu zostały wyłączone z rozdziału XIX k.k. (uchwała SN z dnia 18 listopada 1998 r., sygn. akt I KZP 16/1998). Skoro zaś odpowiedzialności karnej sprawcy zdarzenia, polegającego na nieumyślnym spowodowaniu szkód w zakresie życia i zdrowia w następstwie naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym, nie regulują przepisy rozdziału XIX k.k. lecz przepisy rozdziału XXI k.k. i rozdziału XI k.w., to należy uznać, że tym bardziej do odpowiedzialności karnej sprawców, którzy na skutek niezachowania zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym narażają inne osoby na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub powstania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, nie mają zastosowania przepisy rozdziału XIX k.k.

Nie można zgodzić się z poglądem wyrażonym przez Sąd Apelacyjny, że sprawca wykroczeń z art. 86 k.w. i art. 87 k.w. stwarza zagrożenie dla abstrakcyjnego, bliżej nieokreślonego kręgu osób, zaś w sytuacji, gdy zachowanie sprawcy stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia konkretnej osoby, mamy do czynienia z przepisem art. 160 k.k. Tak jest bowiem tylko wtedy, gdy owo zagrożenie jest wynikiem działania kierunkowego, umyślnego. Wtedy, gdy dochodzi do wywołanego nieumyślnie zderzenia pojazdów mechanicznych na skutek naruszenia przepisów ruchu drogowego (kiedy nie powstają szkody w zakresie życia lub zdrowia), mamy zawsze do czynienia z narażeniem konkretnych osób na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub powstania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.

Kolizje w ruchu drogowym zazwyczaj polegają na wywołaniu takiej sytuacji, w której ulega konkretnemu i bezpośredniemu zagrożeniu bezpieczeństwo konkretnych osób.

Ponieważ skutkiem rozwoju motoryzacji i wzrostu ruchu drogowego było tak znaczne zwiększenie liczby kolizji drogowych, kończących się zazwyczaj niewielkimi obrażeniami lub ich brakiem, ustawodawca uznał, iż ściganie takich czynów, jako przestępstw, byłoby z przyczyn społecznych i pragmatycznych niecelowe. Należy zatem stwierdzić, że odpowiedzialność sprawcy, który na skutek naruszenia przepisów o ruchu drogowym nieumyślnie naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, regulują tylko i wyłącznie przepisy rozdziału XI k.w.

Wyrok SN z dnia 20 lutego 2008 r., V KK 313/07

Standard: 28370