Integralność wyroku rozwodowego - charakterystyka

Integralność wyroku rozwodowego

Wyświetl tylko:

Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.

Zasada integralności wyroku rozwodowego prezentowana była szeroko w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Ostatecznie wyeksponowano wymienioną zasadę w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 12 października 1970r. (III CZP 6/70). Nie mniej jednak w wyniku nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego nowelami z dnia 1 marca 1996r i 24 maja 2000 r. a zwłaszcza wobec nowych unormowań dotyczących granic prawomocności oraz zakresu orzekania przez Sąd II instancji i przez sąd kasacyjny odstąpienie od zasady integralności wyroku rozwodowego, w szczególności w odniesieniu do orzeczeń, których dotyczą przepisy art. 58 § 2 i 3 krio znalazło proceduralne uzasadnienie (tak: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, pod red. Kazimierza Piaseckiego, wydanie 4 LexisNexis 2009 rok, str. 547).

Również A. Zieliński w artykule „Granice prawomocności wyroku rozwodowego w wypadku jego zaskarżenia” (PS 1999/5/42) wskazywał, że „wyrok rozwodowy, tak jak każdy inny wyrok, podlega ogólnej zasadzie, według której orzeczenie staje się prawomocne w części niezaskarżonej (art. 363 § 1 k.p.c.). Oczywiście, nie dotyczy to sytuacji, kiedy strona (strony) zaskarża wyrok w części orzekającej rozwiązanie małżeństwa”.

Podobne stanowisko wyraził również Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 13 stycznia 2010 r., akt I ACa 782/09. Również w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2007 r. w sprawie III CZP 43/07, na którą powołuje się skarżący, wyrażono następujące poglądy: „Można sformułować wniosek, że zasada integralności wyroku rozwodowego ma pełne zastosowanie do roszczeń procesowych o charakterze osobistym, które nie mogą być dochodzone w innym postępowaniu niż postępowanie odrębne w sprawie o rozwód (np. roszczenie o orzekanie lub zaniechanie orzekania o winie). W przypadku roszczeń majątkowych dotyczących podziału majątku wspólnego, eksmisji lub podwyższenia alimentów na rzecz wspólnych małoletnich dzieci zasada integralności wyroku rozwodowego nie obowiązuje. We wszystkich tych przypadkach istnieje możliwość dochodzenia roszczeń w innym postępowaniu, nie można zatem twierdzić, że stanowią one integralną część wyroku rozwodowego. Włączenie wymienionych spraw do kognicji sądu orzekającego w sprawie o rozwód podyktowane jest względami ekonomiki procesowej. (...)”.

W ocenie Sądu Okręgowego niesłuszna jest teza jakoby wyrok orzekający o rozwiązaniu małżeństwa stron nie mógł się uprawomocnić co do punktu pierwszego, skoro zaskarżone zostały rozstrzygnięcia dotyczące władzy rodzicielskiej i alimentów.

Wyrok SO w Olsztynie z dnia 25 listopada 2015 r., VI RCa 258/15

Standard: 6774 (pełna treść orzeczenia)

Zasada integralności wyroku orzekającego rozwód oznacza, że sąd ma obowiązek rozstrzygnięcia o wszystkich sprawach dotyczących rodziny, które są ściśle ze sobą powiązane. Mimo rozwiązania małżeństwa, trwa stosunek pokrewieństwa względem wspólnych dzieci i nie zmienia się charakter władzy rodzicielskiej, ale może dojść do zmiany sposobu jej wykonywania. Trwa także prawo i obowiązek utrzymywania przez rodziców kontaktów z dzieckiem. Te skutki rozwodu wiążą się z nakazem określenia przez sąd obowiązków i uprawnień rodziców względem dziecka. Wyrazem koncentracji całokształtu spraw dotyczących rodziny w sprawie o rozwód są m.in. art. 58 k.r.o. oraz art. 444, 445, 445 [1], 445 [2] i 730 k.p.c.

Podobne stanowisko wyrażone zostało w orzecznictwie Sądu Najwyższego, także w okresie obowiązywania art. 32 ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. - Kodeks rodzinny (Dz.U. Nr 34, poz. 308) (por. uchwała z dnia 5 stycznia 1953 r., C 688/51, OSN 1954, nr 2, poz. 26 oraz postanowienie z dnia 15 kwietnia 1967 r., III CR 307/65). Później wskazywano na potrzebę konkretyzowania rozstrzygnięć o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania w razie powierzenia wykonywania jej jednemu z rodziców i ograniczenia władzy drugiego oraz uwzględniania możliwości, wprowadzonej w art. 58 k.r.o., powierzania władzy obojgu rodzicom (por. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 18 marca 1968 r., III CZP 70/66).

Uchwała (7) SN z dnia 5 czerwca 2012 r., III CZP 72/11

Standard: 11497 (pełna treść orzeczenia)

Zasada integralności wyroku rozwodowego nie została sformułowana w żadnym przepisie procedury cywilnej, jest natomiast dziełem doktryny prawniczej oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego przepisów procesowych. Zgodnie z zasadą integralności, niektóre rozstrzygnięcia zawarte w wyroku rozwodowym stanowią nierozdzielną treść wyroku rozwodowego. Tworzą one jedną całość z rozstrzygnięciem o rozwiązaniu małżeństwa i występuje między nimi ścisła, obustronna zależność (iunctim).

Konsekwencją procesową zasady integralności wyroku rozwodowego jest to, że w zakresie pewnych rozstrzygnięć wyrok rozwodowy stanowi z punktu widzenia procedury cywilnej nierozdzielną całość. Dotyczy to przede wszystkim skutków wniesienia apelacji. Konsekwencją tej zasady jest przede wszystkim konieczność uchylenia w postępowaniu odwoławczym całego wyroku także wtedy, gdy zostały zaskarżone lub istnieją podstawy do uchylenia rozstrzygnięć immanentnie związanych z orzeczeniem o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód. W takich sytuacjach wadliwość "części" wyroku przesądza zawsze o wadliwości "całości" wyroku, a zaskarżenie tylko niektórych rozstrzygnięć wyroku orzekającego rozwód (innych niż podstawowe rozstrzygnięcie o rozwiązaniu małżeństwa) skutkuje tym, że także pozostałe niezaskarżone rozstrzygnięcia nie mogą się uprawomocnić. Dotyczy to przede wszystkim zaskarżenia wyroku sądu pierwszej instancji w zakresie rozstrzygnięcia o winie w rozkładzie pożycia z art. 57 § 1 k.r.o. (por. orzeczenie SN z 20 grudnia 1947 r., C I 1679/47 oraz wyrok z 27 lutego 1948 r., C III 12/48).

Orzeczenie o winie w rozkładzie pożycia małżeńskiego jest zatem rozstrzygnięciem immanentnie związanym z rozstrzygnięciem o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód. Z przepisów materialnych art. 57 § 1 k.r.o. oraz art. 56 § 2-3 k.r.o. wynika dla postępowania odwoławczego ta konsekwencja, że zaskarżenie w apelacji jedynie orzeczenia o winie może doprowadzić sąd drugiej instancji do uchylenia lub zmiany także orzeczenia o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, skoro wyrok nie uprawomocnia się w pozostałej, niezaskarżonej części i skoro ponowne zbadanie sprawy przez sąd drugiej instancji dotyczy bezpośrednio przesłanek, od których uzależniona jest ocena dopuszczalności niezaskarżonego w apelacji rozstrzygnięcia o rozwiązaniu małżeństwa. Immanentność ta występuje nie tylko na etapie składania apelacji, lecz także skargi o wznowienie postępowania rozwodowego, ze wszystkimi wyżej wymienionymi konsekwencjami procesowymi. Przenosząc je na grunt postępowania wznowieniowego, należy stwierdzić, że żądanie w skardze o wznowienie postępowania zmiany jedynie orzeczenia o winie może doprowadzić sąd wznowieniowy do uchylenia lub zmiany także orzeczenia o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, skoro ponowne zbadanie sprawy przez ten sąd dotyczy bezpośrednio przesłanek, od których uzależniona jest ocena dopuszczalności niezaskarżonego rozstrzygnięcia o rozwiązaniu małżeństwa.

O ile jednak rozważania co do rozkładu pożycia i winy są ze sobą ściśle związane, o tyle w zakresie alimentów integralność rozstrzygnięć zawartych w wyroku rozwodowym w tym zakresie polega na tym, że wydanie orzeczenia o alimentach jest w ogóle możliwe dopiero po podjęciu przez sąd zarówno rozstrzygnięcia co do rozwiązania małżeństwa, jak i po odpowiednim - z punktu widzenia art. 60 § 1-3 k.r.o. - ukształtowaniu obligatoryjnego orzeczenia o winie stron w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Zasada ta nie obowiązuje zatem "w drugą stronę". Ponadto alimenty mogą być dochodzone nie tylko razem z rozwiązaniem małżeństwa, lecz także w późniejszym odrębnym postępowaniu, byleby tylko w odpowiedni sposób ukształtowana została w wyroku rozwodowym kwestia winy. Przy orzekaniu o alimentach sąd musi zawsze dysponować wcześniejszym orzeczeniem o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, jak i odpowiednim - z punktu widzenia art. 60 § 1-3 k.r.o. - orzeczeniem o rozłożeniu między stronami winy za rozkład pożycia małżeńskiego. Sąd, dokonując rozstrzygnięcia o alimentach, czy to w trakcie postępowania rozwodowego, czy też później w odrębnym postępowaniu, zajmuje się jedynie zasadnością przyznania alimentów w konkretnej sprawie ("sąd może") oraz ustaleniem ewentualnej wysokości tego świadczenia.

Zależność orzeczenia alimentów od orzeczenia o winie jest bezpośrednią przyczyną konieczności wystąpienia - w ewentualnej apelacji od wyroku rozwodowego zawierającego niekorzystne ukształtowanie rozstrzygnięcia o winie, jak i analogicznie we wniosku o wznowienie postępowania rozwodowego - o uchylenie wyroku rozwodowego w zakresie orzeczenia o winie i o zmianę takiego orzeczenia na rozstrzygnięcie o wyłącznej winie drugiego małżonka, który ma być zobowiązany do alimentów. W szczególności w celu zasądzenia alimentów z art. 60 § 2 k.r.o. sąd musi uchylić poprzednie rozstrzygnięcie o winie i zastąpić je nowym rozstrzygnięciem o rozwiązaniu małżeństwa z wyłącznej winy małżonka zobowiązanego do łożenia kosztów utrzymania drugiego małżonka uznanego za niewinnego. Sąd wznowieniowy, zastanawiając się wówczas nad zmianą wyroku zawierającego orzeczenie o odstąpieniu od orzekania o winie obu stron na orzeczenie o wyłącznej winie jednego z małżonków oraz o braku winy drugiego małżonka w rozkładzie pożycia małżeńskiego, musi zatem ponownie rozpatrzyć od podstaw wszystkie okoliczności sprawy. Przystępuje zatem do ponownego badania podstawowej przesłanki warunkującej orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa. W niektórych wypadkach może wówczas dojść do przekonania, że w danych okolicznościach sprawy orzeczony rozwód w ogóle był niedopuszczalny i tym samym pojawić się może obligatoryjna konieczność uchylenia orzeczenia o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, nieobjętego żądaniem skargi o wznowienie postępowania rozwodowego. Takie ustalenie sądu rodziłoby obowiązek uchylenia orzeczenia o rozwodzie, nawet jeżeli jedna ze stron zawarła skutecznie kolejny związek małżeński. Przepisy materialnoprawne i procesowe (art. 57-58 k.r.o., art. 60 k.r.o., zasada integralności wyroku rozwodowego) prowadzą jednak do zastosowania w takiej sytuacji art. 400 k.p.c.

Wyrok TK z dnia 11 maja 2011 r., SK 11/09

Standard: 3805 (pełna treść orzeczenia)

Komentarz składa z 168 słów. Wykup dostęp.

Standard: 11498 (pełna treść orzeczenia)

Komentarz składa z 133 słów. Wykup dostęp.

Standard: 34354 (pełna treść orzeczenia)

Komentarz składa z 293 słów. Wykup dostęp.

Standard: 11235 (pełna treść orzeczenia)

Komentarz składa z 153 słów. Wykup dostęp.

Standard: 28663 (pełna treść orzeczenia)

Komentarz składa z 567 słów. Wykup dostęp.

Standard: 30142 (pełna treść orzeczenia)

Komentarz składa z 186 słów. Wykup dostęp.

Standard: 29613 (pełna treść orzeczenia)

Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystając z serwisu akceptujesz politykę prywatności i cookies.