Obowiązek informacyjny organu procesowego wobec pokrzywdzonego

Każde pouczenie o uprawnieniach strony w związku z wydaniem określonej decyzji procesowej, powinno być bowiem dostosowane do konkretnej sytuacji i wyraźnie wskazywać jej na sposób postąpienia w danym przypadku. Nie ma przy tym znaczenia, że organ posługuje się określonymi formularzami, jako że zawarte w nich pouczenia należy zawsze dostosować do realiów procesowych danej sprawy. Pokrzywdzony zaś, tak jak każda strona postępowania karnego, nie może ponosić konsekwencji procesowych z powodu braku prawidłowego pouczenia, na co wyraźnie wskazuje art. 16 § 1 k.p.k.

W sytuacji, gdy istnieją wątpliwości co do zrealizowania przez organ procesowy obowiązku właściwego pouczenia, nie można ich rozstrzygać na niekorzyść strony (tak w postanowieniu SN z dnia 15 czerwca 2011 r., II KZ 22/11).

Wyrok SN z dnia 5 grudnia 2012 r., III KK 122/12

Standard: 41869 (pełna treść orzeczenia)

Obowiązek każdego organu procesowego informowania wszystkich uczestników postępowania o ciążących na nich obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach (por. uchwałę Zgromadzenia Ogólnego SN z dnia 15 lipca 1974 r. - OSNKW 1974, z. 10, poz. 179) powinien być w stosunku do pokrzywdzonego przestrzegany ze wzmożoną uwagą i dokładnością, w każdym zaś razie nie mniejszą niż wobec oskarżonego.

O przysługujących mu uprawnieniach jest niezbędna, zwłaszcza wtedy, gdy działa on bez pomocy adwokata, gdy poza tym reprezentuje niski poziom wykształcenia lub niski poziom doświadczenia życiowego, a z jego pism czy wypowiedzi wynika zamiar lub celowość jego aktywnego uczestniczenia w procesie.

Od obowiązku informowania pokrzywdzonego o jego uprawnieniach procesowych zwalnia sąd tylko stwierdzenie (np. na podstawie wypowiedzi samego pokrzywdzonego), że pokrzywdzony został już w toku postępowania przygotowawczego należycie poinformowany albo że w inny sposób uzyskał właściwą orientację co do swej sytuacji procesowej.

W każdym razie kierować się należy ogólnym wskazaniem, aby każdy pokrzywdzony mógł występować w procesie ze znajomością swych spraw i obowiązków. Jego ewentualna bierność nie powinna być tylko następstwem braku należytej orientacji procesowej.

Uchwała SN z dnia 26 listopada 1976 r., VI KZP 11/75

Standard: 39980 (pełna treść orzeczenia)