Udział oskarżonego na rozprawie w sprawie o odszkodowanie za niesłuszne skazanie lub aresztowanie

Jeżeli wnioskodawca żądający przyznania mu odszkodowania za niesłuszne skazanie lub aresztowanie z jakichkolwiek przyczyn nie może wziąć udziału w rozprawie, to sam ten fakt nie stanowi jeszcze powodu do odroczenia rozprawy, gdyż udział wnioskodawcy w rozprawie nie jest obowiązkowy; jednakże wtedy, gdy swą nieobecność usprawiedliwi, wyrażając chęć wzięcia udziału w rozprawie, a nawet wyraźnie wniesie o jej odroczenie, wówczas sąd obowiązany jest ją odroczyć (arg. z art. 102 § 2 k.p.k.) [art. 117 § 2 k.k.p.].

Wprawdzie rozprawa wyznaczona w myśl art. 488 § 2 k.p.k. [art. 554 § 2 k.p.k.] w celu rozpoznania wniosku o odszkodowanie za niesłuszne skazanie lub aresztowanie nie jest "rozprawą główną" i z tego tytułu art. 321 § 1 k.p.k. [art. 374 k.p.k.] o obowiązkowym udziale w niej oskarżonego nie ma tu zastosowania, jednakże nie oznacza to, by był on pozbawiony takiego prawa.

Rozprawa tym się przede wszystkim różni od posiedzenia, że odbywa się w warunkach pełnej kontradyktoryjności i jawności nie tylko wobec stron, ale i wobec publiczności. Rozprawa, o której mowa w art. 488 § 2 k.p.k. [art. 554 § 2 k.p.k.], nie jest rozprawą rewizyjną, lecz pierwszoinstancyjną, wobec czego nie mają tu zastosowania ograniczenia uprawnień oskarżonego pozbawionego wolności do wzięcia w niej udziału w zależności od uznania sądu (art. 401 k.p.k.) [art. 451 k.k.]. W tej sytuacji uznać należy, że jeżeli wnioskodawca żądający przyznania mu odszkodowania za niesłuszne skazanie lub aresztowanie z jakichkolwiek przyczyn nie może wziąć udziału w rozprawie, to sam ten fakt nie stanowi jeszcze powodu do odroczenia rozprawy, gdyż udział wnioskodawcy w rozprawie nie jest obowiązkowy; jednakże wtedy, gdy swą nieobecność usprawiedliwi, wyrażając chęć wzięcia udziału w rozprawie, a nawet wyraźnie wniesie o odroczenie rozprawy, wówczas sąd obowiązany jest ją odroczyć 

Postanowienie SN z dnia 14 maja 1982 r., II KZ 38/82

Standard: 39831 (pełna treść orzeczenia)

Wprawdzie przepisy kodeksu postępowania karnego regulujące tryb postępowania w sprawach o odszkodowanie za niesłuszne skazanie lub aresztowanie (rozdział 50) nie zawierają postanowień szczegółowych dotyczących skutków niestawiennictwa wnioskodawcy na rozprawie, ale wskazówki w tym zakresie wynikają częściowo z przepisów o wyrokowaniu, a przede wszystkim z ogólnych zasad postępowania.

Jeżeli z powodu przeszkody nie dającej się usunąć oskarżonego pozbawionego wolności nie doprowadzono w celu wysłuchania wyroku, to wyrok po jego ogłoszeniu doręcza się temu oskarżonemu. W takim wypadku ma zastosowanie przepis art. 91 § 6 k.p.k. [art. 100 § 8 k.p.k.], według którego po ogłoszeniu lub przy doręczeniu orzeczenia należy pouczyć uczestników procesu o przysługującym im prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia.

Brak wszelkich podstaw do pozbawienia tego rodzaju informacji i pouczenia wnioskodawcy, który będąc pozbawiony wolności nie mógł być obecny w chwili ogłoszenia postanowienia sądu w kwestii odszkodowania za niesłuszne skazanie lub aresztowanie.

Postanowienie SN z dnia 5 stycznia 1974 r., IV KZ 267/73

Standard: 40648 (pełna treść orzeczenia)