Charakter i dwustronna struktura postępowania klauzulowego

Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności jest postępowaniem dwustronnym, którego struktura odpowiada postępowaniu rozpoznawczemu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2003 r., III CZP 19/03, OSNC 2004, nr 3, poz. 34), nie ma w nim zatem zastosowania w szczególności art. 510 k.p.c., uprawniający do wzięcia udziału w postępowaniu każdego zainteresowanego wynikiem sprawy. Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności toczy się między dwiema stronami o przeciwstawnych interesach, określanych przez ustawę jako wierzyciel i dłużnik. Koresponduje to z systematycznym ujęciem postępowania klauzulowego jako fragmentu postępowania egzekucyjnego (uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2006 r., III CZP 74/06, OSNC 2007, nr 6, poz. 90) Pozycję czynną i bierną strony postępowania klauzulowego zajmują na ogół – zgodnie z treścią wniosku inicjującego to postępowanie – osoby oznaczone jako wierzyciel i dłużnik w tytule egzekucyjnym. W niektórych przypadkach przepisy kodeksu postępowania cywilnego zezwalają na nadanie klauzuli wykonalności na rzecz lub przeciwko innym podmiotom, niż uwidocznione w tytule egzekucyjnym (art. 7781, 787, 7871, 7872, 788 k.p.c.); podmioty te mogą zająć wówczas pozycje wierzyciela albo dłużnika. W konsekwencji należy więc uznać, że wierzycielem w postępowaniu klauzulowym jest osoba, która domaga się nadania na swoją rzecz klauzuli wykonalności, dłużnikiem zaś osoba, przeciwko której klauzula ta, zgodnie z wnioskiem, ma być nadana. Osoby te są stronami postępowania klauzulowego.

Dwustronna struktura postępowania klauzulowego nie pozostawia miejsca dla występowania jako strony tego postępowania dłużnika wskazanego w tytule egzekucyjnym w sytuacji, w której wierzyciel wymieniony w tym tytule nie złożył wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko dłużnikowi, lecz wystąpił na podstawie art. 787 k.p.c. z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko jego małżonkowi. Jeżeli wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika złożył wierzyciel, na rzecz którego wystawiono tytuł, to stroną czynną postępowania klauzulowego jest ten wierzyciel, a stroną bierną wyłącznie małżonek dłużnika, przeciwko któremu skierowany jest wniosek.

Nie wchodzi w rachubę możliwość uczestnictwa – w charakterze interwenienta ubocznego – w postępowaniu klauzulowym dłużnika zajmującego opozycyjne stanowisko względem swego małżonka i zwalczającego jego wniosek o wyłączenie lub o ograniczenie odpowiedzialności majątkiem wspólnym na podstawie art. 787 § 2 w związku z art. 41 § 3 k.r.o. w jego poprzednim brzmieniu. Jak jednomyślnie przyjmuje się w piśmiennictwie, instytucja interwencji ubocznej jest aktualna wyłącznie w postępowaniu rozpoznawczym toczącym się w trybie procesowym. Za takim stanowiskiem przemawia treść art. 76 k.p.c., zgodnie z którym końcowa chwila dla złożenia interwencji ubocznej zbiega się z zamknięciem rozprawy w drugiej instancji.

Uchwała SN z dnia 16 października 2008 r., III CZP 85/08

Standard: 38161 (pełna treść orzeczenia)

Postępowanie klauzulowe, choć normowane przepisami zawartymi w księdze drugiej k.p.c., nie jest zaliczane do postępowania egzekucyjnego. Postępowanie egzekucyjne polega bowiem na podejmowaniu czynności mających na celu przymusową realizację świadczenia określonego w tytule egzekucyjnym, a tym samym urzeczywistnienia określonej normy prawa materialnego, natomiast postępowanie klauzulowe, jako stadium pośrednie między postępowaniem rozpoznawczym a postępowaniem egzekucyjnym, jest tylko - jak się to niekiedy nazywa - pomostem między postępowaniem rozpoznawczym a postępowaniem egzekucyjnym (por. np. uzasadnienie uchwały SN z dnia 9 listopada 1994 r., III CZP 143/94). Stąd też, co już zaznaczono, ulokowanie przepisów dotyczących postępowania klauzulowego wśród przepisów o postępowaniu egzekucyjnym nie może samodzielnie decydować o charakterze tego postępowania.

Postanowienie SN z dnia 9 marca 2000 r., III CZ 39/00

Standard: 56694 (pełna treść orzeczenia)