Uchwała z dnia 1994-11-09 sygn. III CZP 143/94

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 143/94

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 9 listopada 1994 r.

Przewodniczący: sędzia SN K. Kołakowski.

Sędziowie SN: H. Ciepła, T. Żyznowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Tadeusza M., z udziałem Krzysztofa C. i Agnieszki C., o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki we Wrocławiu, postanowieniem z dnia 10 października 1994 r., sygn. akt (...) do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"1. Jak powinien być opłacony wniosek o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi wykonawczemu pochodzącemu od sądu gospodarczego przeciwko małżonkowi dłużnika;

2. który sąd, tj. cywilny czy gospodarczy, rozpoznaje wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu gospodarczego?"

podjął następującą uchwałę:

1. Za nadanie tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika pobiera się opłatę kancelaryjną w wysokości określonej w § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 kwietnia 1993 r. w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 41, poz. 187).
2. Tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu nadaje klauzulę wykonalności sąd pierwszej instancji, w którym sprawa się toczy lub została zakończona prawomocnym orzeczeniem stanowiącym tytuł egzekucyjny (art. 781 § 1 k.p.c.).

Uzasadnienie

Wierzyciel Tadeusz M. złożył do Sądu Rejonowego w Oławie wniosek o nadanie klauzuli wykonalności także przeciwko Agnieszce C. małżonce dłużnika Krzysztofa C. Załączył tytuł wykonawczy przeciwko wymienionemu dłużnikowi z wyroku Sądu Wojewódzkiego (Gospodarczego) we Wrocławiu z dnia 6 października 1992 r. sygn. akt (...), zasądzający od pozwanego Krzysztofa C. na rzecz powoda Tadeusza M. kwotę 117.740.700 zł z odsetkami i kosztami procesu. Wierzyciel, wezwany do uiszczenia opłaty sądowej w wysokości 9.242.000 zł, złożył zażalenie. Powołując się na rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 maja 1993 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 46, poz. 210) skarżący dowodził, że opłata za klauzulę wykonalności wynosi 30.000 zł.

Sąd Wojewódzki, rozpoznając zażalenie, przedstawił do rozstrzygnięcia, przytoczone na wstępie, zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Ustawa z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.), określająca zasady i tryb pobierania kosztów sądowych w sprawach cywilnych, stanowi - w art. 38 ust. 1 - że za klauzulę wykonalności, stwierdzenie prawomocności, odpisy, zaświadczenia, wyciągi oraz inne dokumenty wydawane na podstawie akt pobiera się opłatę kancelaryjną. Czynności podlegające tej opłacie są wymienione w art. 38-39 cyt. ustawy taksatywnie.

W uzasadnieniu przedstawionego zagadnienia prawnego nie wysunięto wątpliwości co do tego, czy pobierana opłata kancelaryjna za nadanie klauzuli wykonalności (art. 781-795 k.p.c.) obejmuje nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika (art. 787 k.p.c.).

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 września 1994 r. III CZP 118/94 (nie publ.) stwierdził, że za nadanie tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika pobiera się jedynie opłatę kancelaryjną.

Skład orzekający Sądu Najwyższego w przedmiotowej sprawie podziela zarówno zapatrywanie wyrażone w przytoczonej uchwale, jak i wnioski wynikające z dokonanej w uzasadnieniu tej uchwały analizy przepisów regulujących problematykę opłat sądowych.

Wysokość opłat kancelaryjnych określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 kwietnia 1993 r. w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 41, poz. 187). W myśl § 1 ust. 1, za klauzulę wykonalności, stwierdzenie prawomocności, odpisy, zaświadczenia, wyciągi oraz inne dokumenty wydane na wniosek na podstawie akt pobiera się opłatę kancelaryjną w kwocie 30.000 zł za każdą stronicę wydanego dokumentu. Przytoczony przepis i dalsze przepisy tego rozporządzenia wskazują, że wysokość opłaty kancelaryjnej jest zależna od rodzaju czynności w sprawie, a nie od rodzaju sprawy, w której dana czynność, podlegająca opłacie kancelaryjnej, jest podejmowana. Z powyższego wynika, że skoro obowiązujące przepisy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie przewidują pobierania wpisu od wniosku o nadanie tytułowi egzekucyjnego pochodzącemu od sądu klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, to za nadanie tej klauzuli pobiera się tylko opłatę kancelaryjną w wysokości określonej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 kwietnia 1993 r. w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 41, poz. 187).

Kierując się przytoczonymi względami Sąd Najwyższy rozstrzygnął zagadnienie prawne przedstawione w punkcie pierwszym.

Artykuł 777 k.p.c. zawiera wyszczególnienie i określenie rodzajów tytułów egzekucyjnych. W pierwszej kolejności wymienione zostało, jako mające podstawowe znaczenie, orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem. Natomiast o właściwości sądu w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności rozstrzyga art. 781 k.p.c., stanowiący w § 1 zdanie pierwsze, że tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu nadaje klauzulę wykonalności sąd pierwszej instancji, w którym sprawa się toczy. Przytoczone uregulowanie, zastrzegające właściwość sądu pierwszej instancji, w którym sprawa się toczy, nie zostało ograniczone do sądu, w którym aktualnie takie postępowanie trwa, lecz obejmuje także i sąd, w którym sprawa została rozstrzygnięta prawomocnym orzeczeniem stanowiącym tytuł egzekucyjny. Jest to uregulowanie wyczerpujące, które wyłącza stosowanie - w przytoczonym zakresie postępowania o nadanie klauzuli wykonalności - innych przepisów o właściwości przemiennej lub wyłącznej z części pierwszej kodeksu postępowania cywilnego. Omawiany przepis mający charakter bezwzględnie obowiązującego, nie może być wyłączony lub ograniczony wolą stron. Jakkolwiek w literaturze przedmiotu dostrzega się różnice w określeniu klauzuli wykonalności, będące wynikiem rozbieżności co do charakteru i treści przyjmowanych elementów definiujących, to jednak przepis art. 783 § 1 k.p.c. przesądza o istotnym elemencie tejże klauzuli w postaci stwierdzenia, że tytuł egzekucyjny uprawnia do egzekucji.

Biorąc za podstawę oceny miejsce, w którym zamieszczono przepisy normujące postępowanie klauzulowe (w księdze drugiej części drugiej kodeksu postępowania cywilnego, zatytułowanej "Postępowanie egzekucyjne"), Sąd Wojewódzki zakwalifikował to postępowanie jako właściwe postępowanie egzekucyjne i odwołał się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1992 r. III CZP 74/92 (OSNCP 1992, z. 12, poz. 229), stwierdzającej, że sąd gospodarczy nie jest sądem egzekucyjnym. Przyjęte kryterium w postaci usytuowania przepisów nie może być rozstrzygające dla przyjętej przez Sąd Wojewódzki kwalifikacji. Powszechnie w literaturze przedmiotu podkreśla się autonomiczny charakter postępowania klauzulowego w stosunku do postępowania rozpoznawczego, poprzedzającego wydanie tytułu egzekucyjnego, oraz taki sam charakter w stosunku do właściwego postępowania egzekucyjnego, mającego na celu przeprowadzenie egzekucji. Trafny jest w szczególności pogląd, że postępowanie klauzulowe stanowi stadium pośrednie miedzy postępowaniem rozpoznawczym a wykonawczym. Postępowanie klauzulowe można więc określić jako postępowanie przygotowawcze do właściwego postępowania egzekucyjnego, a wydana w jego toku klauzula wykonalności wyraża stwierdzenie sądu, że tytuł uprawnia do egzekucji, oraz w razie potrzeby oznacza jej zakres. O właściwości zaś sądu, który nadaje klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu pochodzącemu od sądu, rozstrzyga art. 781 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., obejmując - jak to już podkreślono nie tylko sąd pierwszej instancji, w którym aktualnie trwa postępowanie, ale także i sąd, w którym toczyła się sprawa zakończona prawomocnym orzeczeniem, stanowiącym tytuł egzekucyjny.

Powyższe względy uzasadniają udzielenie odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione w punkcie drugim.

OSNC 1995 r., Nr 3, poz. 46