Wymóg formalny dołączenia określonego dokumentu do wniosku

Zgodnie z funkcją załącznika do pisma procesowego, stanowi on jego integralną część. Jeżeli zatem przepisy kodeksu postępowania cywilnego wymagają załączenia do pisma procesowego dokumentu, to nie można mówić o spełnieniu warunków formalnych jedynie w odniesieniu do elementów składowych samego pisma, niezależnie od tego, czy dołączono do niego wymagany dokument. W takiej sytuacji niespełnienie wymagania załączenia do pisma procesowego dokumentu będzie decydować o tym, że pismo to nie spełnia przewidzianych dla niego warunków formalnych.

Wszelkie dokumenty, których złożenia wraz z pismem procesowym wymagają przepisy postępowania cywilnego, mają ze swej istoty znaczenie dowodowe i same w sobie nie stanowią merytorycznych przesłanek żądania. Wymóg ich złożenia w przypadkach przewidzianych przepisami może mieć na celu wykazanie zarówno okoliczności istotnych dla meritum sprawy, jak też kwestii procesowych związanych z biegiem postępowania.

W doktrynie wskazuje się na zróżnicowanie dokumentów, których złożenia żąda prawo procesowe według kryterium skutków procesowych, jakie powoduje ich nieprzedstawienie. 

Wyróżnia się dokumenty mające charakter dowodu wyłącznego, których nieprzedstawienie decyduje o niemożności uwzględnienia żądania zgłoszonego przez stronę lub uczestnika postępowania i prowadzi do oddalenia żądania. W związku z tym obowiązek złożenia tych dokumentów nie może być egzekwowany w trybie art. 130 k.p.c. (np. przedkładane w postępowaniu o zwolnieniu od kosztów sądowych oświadczenie o niemożności ich ponoszenia – art. 113 § 1 k.p.c., dokumenty mające wykazać w postępowaniu klauzulowym zajście zdarzenia warunkującego wykonanie tytułu egzekucyjnego – art. 786 § 1 k.p.c. albo przejście uprawnienia lub obowiązku na inną osobę – art. 788 § 1 k.p.c., bankowy tytułu egzekucyjny przedkładany w sprawie o nadanie mu klauzuli wykonalności – zob. uchwała SN z dnia 24 października 2001 r., III CZP 53/01, która jest następstwem przyjęcia, że skoro żaden przepis nie przewiduje wymogu załączenia do takiego wniosku tytułu egzekucyjnego, to jego niedołączenie nie stanowi braku formalnego wniosku, a może powodować jedynie konsekwencje na płaszczyźnie dowodowej).

Wyróżnia się także dokumenty, których przedłożenie warunkuje dopuszczalność rozpoznania sprawy przez dany sąd (np. art. 34 zdanie drugie, art. 46 § 1 i art. 1104 k.p.c.) i których brak skutkuje odpowiednią decyzją procesową w zakresie właściwości miejscowej lub jurysdykcji krajowej sądu. Wymóg ich złożenia ma charakter ciężaru dowodowego; możność udowodnienia danej okoliczności innym dowodem niż określony dokument jest wyłączona i nie stanowi warunku formalnego pozwu (odmiennie odnośnie do obowiązku przytoczenia w pozwie, w razie potrzeby, okoliczności uzasadniających właściwość sądu, stosownie do art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.; por. orz. SN z dnia 22 grudnia 1952 r., C 1648/51, OSN 1952, nr 3, poz. 85)

Wyróżnia się w końcu dokumenty, od złożenia których przy pozwie lub innym piśmie procesowym zależy możliwość nadania sprawie dalszego biegu w ogóle lub w określonym trybie (np. załączenie do pozwu pełnomocnictwa – art. 126 § 3 k.p.c.; por. orz. SN z dnia 4 maja 1954 r., 2 CZ 93/54, załączenie do wniosku o wszczęcie egzekucji tytułu wykonawczego – art. 797 zdanie drugie k.p.c.; por. postanowienie SN z dnia 12 czerwca 1996 r., III CZP 61/96, załączenie do pozwu o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji postanowienia administracyjnego organu egzekucyjnego odmawiającego żądaniu wyłączenia przedmiotu spod egzekucji – art. 842 § 1 zdanie drugie k.p.c., dołączenie do wniosku o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego dokumentów w nim wymienionych – art. 1147 § 2 k.p.c.; odmiennie w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 29 grudnia 1972 r., I CZ 150/72).

W przypadkach należących do trzeciej z wymienionych grup załączenie do pisma procesowego dokumentu stanowi warunek formalny tego pisma w rozumieniu art. 130 k.p.c. i jeżeli przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie określają innego trybu jego uzupełnienia, w razie niezachowania tego warunku, stosuje się tryb określony tym przepisem. 

W ujęciu art. 130 k.p.c. brakiem formalnym jest taki brak pisma procesowego, który uniemożliwia nadanie mu prawidłowego biegu, co nie oznacza jednak, że w razie gdy niezachowanie określonego warunku formalnego pisma procesowego nie uniemożliwia nadanie temu pismu prawidłowego biegu, to niezachowany warunek nie jest warunkiem formalnym tego pisma.

Ocena prawna charakteru wymagania załączenia do wniosku o wyjawienie majątku tytułu wykonawczego (a także innych dokumentów określonych w art. 914 § 2 k.p.c.), przy zastosowaniu powyższych kryteriów, kwalifikuje go jako wymóg formalny wniosku, którego niezachowanie uzasadnia stosowanie art. 130 k.p.c.  W konsekwencji niedołączenie przez wierzyciela tytułu wykonawczego do wniosku o wyjawienie majątku stanowi brak formalny w rozumieniu art. 130 § 1 k.p.c.

Uchwała SN z dnia 12 grudnia 2001 r., III CZP 70/01

Standard: 36886 (pełna treść orzeczenia)

Niedołączenie do pozwu o wydanie nakazu zapłaty oryginałów dokumentów przewidzianych w art. 485 k.p.c. stanowi brak formalny, uzasadniający zastosowanie art. 130 § 1 i 2 k.p.c.

Uchwała SN z dnia 7 grudnia 1993 r., III CZP 165/93

Standard: 38954 (pełna treść orzeczenia)