Uchwała z dnia 1993-12-07 sygn. III CZP 165/93

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 165/93

Uchwała z dnia 7 grudnia 1993 r.

Przewodniczący: sędzia SN K. Kołakowski. Sędziowie SN: H. Ciepła (sprawozdawca), B. Czech.

 Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Krzysztofa S. przeciwko Pawłowi S. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Krakowie postanowieniem z dnia 9 listopada 1993 r. sygn. akt (...) do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"1) Czy niedołączenie do pozwu oryginałów dokumentów, o jakich mowa w przepisie art. 485 k.p.c., stanowi brak, do usunięcia którego powód powinien zostać wezwany przez przewodniczącego, przy odpowiednim wykorzystaniu art. 130 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., lecz z rygorem odmowy wydania nakazu zapłaty art. 489 § 1 k.p.c.?

2) w przypadku odpowiedzi negatywnej na powyższe pytanie - czy dołączenie oryginałów dokumentów wraz z wniesionym środkiem zaskarżenia na postanowienie odmawiające wydania nakazu zapłaty z racji braku tychże dokumentów w wymaganej formie, stanowi nowy dowód w rozumieniu art. 397 § 1 k.p.c., skutkujący rozstrzygnięcie w trybie art. 489 § 2 zd. 2 k.p.c.?"

podjął następującą uchwałę:

Niedołączenie do pozwu o wydanie nakazu zapłaty oryginałów dokumentów przewidzianych w art. 485 k.p.c. stanowi brak formalny, uzasadniający zastosowanie art. 130 § 1 i 2 k.p.c.

Uzasadnienie

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.pc. zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego:

Powód wniósł pozew o wydanie przeciwko pozwanemu nakazu zapłaty na kwotę 8 500 000 zł z tytułu zwrotu pożyczki. Do pozwu dołączył kserokopię umowy pożyczki.

Zarządzeniem przewodniczącego Sądu powód został wezwany do uiszczenia opłaty pod rygorem zwrotu pozwu, a po jej uiszczeniu w zakreślonym terminie Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 25 czerwca 1993 r. odmówił wydania nakazu zapłaty z powodu niedołączenia do pozwu oryginału dokumentów. Jako podstawę orzeczenia powołał art. 489 § 1 k.p.c.

Przy rozpoznawaniu sprawy na skutek zażalenia powoda Sądowi Wojewódzkiemu nasunęły się wątpliwości przedstawione w sentencji uchwały.

Z uzasadnienia przedstawionego zagadnienia wynika, że Sądowi Wojewódzkiemu chodzi o to, czy w świetle art. 485 k.p.c. wymagani dołączenia do pozwu oryginałów dokumentów urzędowych lub prywatnych oznacza dodatkowe (poza wymienionymi w art. 187 § 1 w związku z art. 126 i nast. k.p.c.) wymaganie formalne, wprowadzone przepisem szczególnym oraz opatrzone szczególnym rygorem, a więc, czy jest ewentualnym brakiem, do uzupełnienia którego powód powinien zostać wezwany przez "odpowiednie" wykorzystanie art. 130 k.p.c., tyle że z rygorem odmowy wydania nakazu zapłaty. Sąd powołuje się przy tym na formalny charakter postanowienia o odmowie wydania nakazu zapłaty.

Istota postępowania nakazowego polega na tym, że na podstawie pozwu i dołączonego do niego dokumentu stwierdzającego niewątpliwie żądanie, organ sądowy, po zbadaniu jedynie treści pozwu i załączonych do niego dokumentów, wydaje bez rozprawy i bez wysłuchania pozwanego nakaz zapłaty, którym poleca pozwanemu spełnienie świadczenia. Jakkolwiek w tym postępowaniu odrębnym nie może zapaść orzeczenie merytoryczne, oddalające powództwo, to jednak zwłaszcza w doktrynie wyrażane są poglądy, że odmowa wydania nakazu zapłaty jest następstwem przyczyn, które w zasadzie powinny skutkować oddalenie powództwa. Ta specyficzna sytuacja materialno- i procesowoprawne wywołała w piśmiennictwie prawniczym i w orzecznictwie rozbieżność poglądów. Według jednych autorów, niezłożenie dokumentów wymienionych w art. 485 i 486 k.p.c. (lub złożenie odpisów zamiast oryginałów) uzasadnia wezwanie do ich złożenia w trybie art. 130 k.p.c. pod rygorem zwrotu pozwu, według innych autorów zaś sąd powinien w takim wypadku odmówić wydania nakazu (por. orzeczenie SN z dnia 29 grudnia 1972 r. I Cz 150/72 z glosą J. Jodłowskiego - OSPiKA 1975, z. 12, poz. 267 i z dnia 6 czerwca 1977 r. II Cz 46/77). Tak więc powołana przez Sąd Wojewódzki okoliczność, że orzeczenie odmawiające wydania nakazu zapłaty kończy postępowanie pod względem formalnym, sama przez się nie ma decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia omawianego zagadnienia prawnego.

Aby znaleźć prawidłową odpowiedź, konieczne jest oddzielenie warunków formalnych pozwu w postępowaniu nakazowym od przesłanek merytorycznych żądania dochodzonego w tym trybie.

Wszelkie dokumenty, których złożenia wymagają przepisy postępowania cywilnego, w tym także dokumenty, które muszą być złożone już razem z pozwem, jak to przewidują art. 485 i 486 k.p.c, mają ze swej istoty zawsze znaczenie tylko dowodowe i nie stanowią same w sobie przesłanek merytorycznego żądania. Dołączenie do pozwu dokumentów, o których mowa w wymienionych przepisach, jest uzasadnione koniecznością wykazania, że konkretne roszczenie nadaje się do dochodzenia w postępowaniu nakazowym. Wprawdzie stanowią one dowody materialnoprawnego roszczenia, ale obowiązek ich złożenia jest także warunkiem formalnym pozwu w tym odrębnym postępowaniu.

Kwestię usunięcia braku warunków formalnych pism procesowych, a więc także pozwu, normuje art. 130 k.p.c. Nie budzi wątpliwości, że także w postępowaniu nakazowym sąd bada pozew pod względem formalnym i może w trybie art. 130 k.p.c. wezwać powoda do uzupełnienia braków formalnych w zakresie warunków przewidzianych dla pozwu w art. 187 k.p.c. Skoro tak, to nie ma dostatecznych podstaw do niestosowania art. 130 k.p.c. w sytuacji, gdy w grę wchodzi uzupełnienie szczególnych warunków ustanowionych dla pozwu w postępowaniu nakazowym. Ogólny przepis kodeksu postępowania cywilnego o usuwaniu braków formalnych pism procesowych stosuje się bowiem nie tylko wtedy, gdy chodzi o spełnienie ogólnych warunków przewidzianych dla wszystkich pism procesowych, lecz także wtedy, gdy chodzi o szczególne wymagania przewidziane dla poszczególnych rodzajów pism, jeżeli nie ma w tym zakresie szczególnych przepisów (np. art. 372, 375 k.p.c.). Stosuje się go do wszystkich pism wnoszonych do sądu we wszystkich postępowaniach uregulowanych w kodeksie postępowania cywilnego, z wyjątkiem postępowania nieprocesowego w sprawach, w których postępowanie może być wszczęte i prowadzone z urzędu. Tak więc nie chodzi o - jak formułuje w przedstawionym zagadnieniu prawnym Sąd Wojewódzki - "odpowiednie wykorzystanie art. 130 k.p.c.", gdyż przepis ten ma wprost zastosowanie także do postępowania nakazowego. Ma zatem także zastosowanie jego § 2, w konsekwencji czego po bezskutecznym upływie terminu przewidzianego w jego § 1 przewodniczący zwraca pismo stronie.

Nawiązując do materialnoprawnego znaczenia dokumentów, wymienionych w art. 485 i 486 k.p.c., można uzupełniająco dodać, że przewidziana w art. 489 § 1 k.p.c. odmowa wydania nakazu zapłaty nastąpi w sytuacji, gdy złożony dokument nie przesądzając negatywnie o dochodzonym roszczeniu, nie uzasadnia jednak wydania nakazu zapłaty (np. gdy złożony weksel został wadliwie wypełniony).

Z przytoczonych względów na przedstawione w pkt 1 zagadnienie prawne należało udzielić odpowiedzi zawartej w sentencji niniejszej uchwały.

Treść tej odpowiedzi czyni zbędnym wyjaśnienie zagadnienia sprecyzowanego w punkcie 2 postanowienia Sądu Wojewódzkiego.

OSNC 1994 r., Nr 6, poz. 134