Obowiązek zawiadomienia o zdarzeniu uzasadniającym wszczęcie postępowania z urzędu (art. 572 k.p.c.)

Zgodnie z art. 572 § 1 k.p.c. każdy, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu, obowiązany jest zawiadomić o nim sąd opiekuńczy. Pośród podmiotów, na których obowiązek ten ciąży w szczególności, wymieniono sądy (art. 572 § 2 k.p.c.). Ustawodawca przewidział zatem instrumenty umożliwiające aktywne działanie sądu na rzecz zapewnienia skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości osobie, której wiek i stopień niepełnosprawności fizycznej lub umysłowej uniemożliwiają podjęcie obrony. Potrzebę zapewnienia takich środków proceduralnych wyrażono w art. 12 i 13 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych (Dz.U.2012.1169).

Postanowienie SN z dnia 8 grudnia 2016 r., III CZ 54/16

Standard: 36811 (pełna treść orzeczenia)

Według art. 572 § 1 k.p.c. każdy, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania w urzędu, obowiązany jest zawiadomić o nim sąd opiekuńczy. Artykuł 572 § 2 k.p.c. precyzuje bliżej ten obowiązek w odniesieniu do wymienionych w nim urzędów i instytucji. Podobny w treści obowiązek wynika także z wielu innych przepisów zawartych w ustawach szczególnych. Celem tej regulacji jest to, aby do sądu opiekuńczego zgłaszane były fakty, które mogą uzasadniać wszczęcie przez sąd z urzędu postępowania w sprawach opiekuńczych.

W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2000 r., II CKN 765/00 wyjaśniono, że art. 572 § 1 k.p.c. nie można rozumieć w ten sposób, że każdy składający zawiadomienie, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie opiekuńczej, jest osobą upoważnioną do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie opiekuńczej. Jednakże złożenie takiego wniosku przez osobę nielegitymowaną do jego wniesienia może powodować powzięcie przez sąd opiekuńczy wiadomości uzasadniających wszczęcie postępowania opiekuńczego z urzędu.

Potraktowanie wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego złożonego przez osobę nieuprawnioną jako zawiadomienia w rozumieniu art. 572 k.p.c. nie może uzasadniać umorzenia postępowania w razie stwierdzenia braku podstaw do ingerencji w sposób wykonywania władzy rodzicielskiej. W takim przypadku sąd powinien wydać postanowienie orzekające co do istoty sprawy stwierdzające brak podstaw do ingerencji w wykonywanie władzy rodzicielskiej (por. uchwała SN z dnia 18 lutego 1969 r., III CZP 134/68 oraz uz. uchwały z dnia 14 października 2004 r., III CZP 37/04). 

W razie zaskarżenia apelacją wydanego przez sąd opiekuńczy orzeczenia co do istoty sprawy w sprawie o ograniczenie władzy rodzicielskiej wszczętego na podstawie wniosku złożonego przez osobę nieuprawnioną, sąd drugiej instancji nie może ograniczyć zakresu rozpoznania sprawy do zbadania braku legitymacji wnioskodawcy do zainicjowania tego postępowania i na tej podstawie oprzeć swojego rozstrzygnięcia. 

Zakres rozpoznania sprawy przez sąd drugiej instancji w postępowaniu odpowiada zakresowi kognicji sądu pierwszej instancji i obejmuje także ocenę istnienia materialnoprawnych podstaw do ingerencji sądu opiekuńczego w sposób wykonywania władzy rodzicielskiej.

Postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2013 r., III CZP 89/13

Standard: 36800 (pełna treść orzeczenia)