Odpowiednie stosowanie przepisów o prokuratorze do inspektorów pracy (art. 63[2] k.p.c.)

Według art. 63[2] KPC do inspektorów pracy stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze. Inspektor pracy, który wstąpił do sprawy może więc składać oświadczenia i zgłaszać wnioski, jakie uzna za celowe oraz przytaczać fakty i dowody na ich potwierdzenie. Od chwili zgłoszenia udziału w postępowaniu należy mu doręczać pisma procesowe, zawiadomienia o terminach i posiedzeniach oraz orzeczenia sądowe (art. 60 § 1 KPC). 

Przepisy art. 63[1] i 63[2] KPC zostały dodane przy nowelizacji Kodeksu pracy ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.). Są one związane z nowym przepisem art. 22 § 1[1] KP. 

Niewątpliwie można jednak wykorzystać poglądy wypowiedziane w orzecznictwie i doktrynie, co do pozycji procesowej prokuratora. W wyroku z dnia 30 stycznia 1967 r., II PR 284/66 (OSNCP 1967 z. 9, poz. 159; poprzednio tak samo w wyroku z dnia 1 marca 1957 r., 2 CR 939/55, OSN 1959 z. 3, poz. 67) Sąd Najwyższy uznał, że niezawiadomienie prokuratora o terminach posiedzeń sądu - mimo zgłoszenia przez prokuratora udziału w sprawie - stanowi uchybienie procesowe, które może mieć wpływ na wynik sprawy, gdyż uczestnictwo prokuratora powinno się przyczynić do wyjaśnienia sprawy; uchybienie to nie pozbawia strony możności obrony swych praw, nie wyczerpuje więc znamion nieważności postępowania. Teza tego orzeczenia mogłaby sugerować, że brak zawiadomienia prokuratora o terminach rozpraw nie prowadzi do nieważności postępowania. Wniosek ten jednak byłby nazbyt uogólniony, po analizie stanu faktycznego sprawy i poglądów Sądu Najwyższego wyrażonych w uzasadnieniu tego wyroku. 

Pozycja inspektora pracy w postępowaniu, do którego przystąpił, jest szczególna. Nie jest on stroną w ścisłym tego słowa znaczeniu i żaden przepis nie nakazuje stosować do niego reguł dotyczących strony czy współuczestnika (inaczej przy wytoczeniu powództwa na rzecz określonej osoby - art. 56 § 1 in fine KPC). Jednakże niewątpliwie inspektor pracy jest uczestnikiem (podmiotem) postępowania. 

Inspektor pracy może wstąpić tylko do sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy. Nie może więc wstąpić do sprawy o ustalenie nieistnienia stosunku pracy. Nadto na jego wstąpienie wymagana jest zgoda powoda. Należy z tego wyprowadzić wniosek, że inspektor pracy wstępujący do sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy zawsze jest związany z powodem (z reguły będzie to domniemany pracownik), choć niewątpliwie nie jest pełnomocnikiem powoda (zgoda strony na prowadzenie rozprawy pod nieobecność inspektora jest więc bez znaczenia prawnego). 

Do inspektora pracy nie stosuje się więc art. 60 § 1 KPC w tej części, w której przepis ten stanowi o niezwiązaniu prokuratora z żadną ze stron. Inspektor pracy zawsze wstępuje do sprawy po stronie powoda, jest więc z nim związany. Jest to stan bardzo zbliżony do sytuacji, w której inspektor wytoczyłby powództwo na rzecz domniemanego pracownika, który następnie wstąpiłby do sprawy. W takiej natomiast sprawie niewątpliwie inspektor pracy byłby stroną postępowania. 

Pozycja inspektora pracy, który wstąpił do sprawy po stronie powodowej jest zbliżona do pozycji interwenienta ubocznego. Chociaż interwenient uboczny nie jest stroną postępowania w ścisłym tego słowa znaczeniu, to orzecznictwo traktuje go jako stronę w zakresie stosowania przepisów procedury. 

W uchwale z dnia 28 grudnia 1967 r., III CZP 87/67 (OSNCP 1968 z. 6, poz. 97) Sąd Najwyższy stwierdził, że w razie śmierci interwenienta ubocznego postępowanie sądowe ulega zawieszeniu. Sąd Najwyższy potraktował więc interwenienta ubocznego jako stronę postępowania w rozumieniu art. 174 § 1 pkt 1 KPC. Pogląd ten należy odnieść do inspektora pracy, który wstąpił do sprawy i uznać go za stronę postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 5 KPC.

Z zasad funkcjonowania Państwowej Inspekcji Pracy wynika, że jest to organ powołany do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy (art. 1 ustawy z dnia 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, jednolity tekst: Dz. U. z 1985 r. Nr 54, poz. 276 ze zm.). Do jego własnych zadań (praw materialnych) należy więc kontrola przestrzegania przepisów art. 22 § 1 KP i 22 § 11 KP, z nowelizacją których było związane wprowadzenie możliwości uczestniczenia inspektora pracy w postępowaniu cywilnym. Naruszenie praw procesowych inspektora pracy może więc pozbawić go możności obrony jego praw materialnych w tym znaczeniu.

Konkludując należy uznać, że inspektor pracy, który wstąpił do sprawy o ustalenie istnienia stosunku pracy po stronie powodowej, jest stroną tego postępowania i realizuje w nim własne prawa. Brak zawiadomienia go o terminie rozprawy, po której zostaje wydany wyrok jest więc pozbawieniem inspektora pracy możności obrony jego praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 KPC. 

Wyrok SN z dnia 2 kwietnia 1998 r., I PKN 521/97

Standard: 36493 (pełna treść orzeczenia)