Badanie z urzędu przez sąd swojej właściwości (art. 35 § 1 k.p.k.)

Zgodnie z art. 35 k.p.k. ma obowiązek z urzędu badania swojej właściwości w toku całego postępowania i w zależności od jego etapu, podejmowania decyzji właściwych do rodzaju stwierdzonej niewłaściwości. Wolą bowiem ustawodawcy konsekwencje procesowe niewłaściwości niejednokrotnie są daleko idące, gdyż naruszenie przepisów o właściwości rzeczowej, w sytuacji gdy sąd niższego rzędu orzeka w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu, stanowi nawet bezwzględną przyczynę odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 3 i 4 k.p.k. i skutkuje uchyleniem orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia.

Prawomocne orzeczenie sądu wyższego rzędu o uznaniu się niewłaściwym i przekazaniu sprawy w trybie art. 35 § 1 k.p.k. do rozpoznaniu sądowi niższego rzędu, nie może zmienić właściwości rzeczowej sądu okręgowego do orzekania w pierwszej instancji w sprawach o przestępstwa wymienione w art. 25 § 1 k.p.k.

O właściwości rzeczowej sądu w toku toczącego się postępowania sądowego decyduje kryterium obiektywne, to znaczy czyn przestępny popełniony przez oskarżonego tak, jak się on przedstawia w świetle okoliczności danej sprawy, a nie błędna jego kwalifikacja, przytoczona przez oskarżyciela w akcie oskarżenia (por. uchwała SN (7) z dnia 26 stycznia 1961 r., VI KO 79/60; wyrok SN z 14 listopada 1984 r., V KRN 371/84).

Sąd może dokonywać oceny prawidłowości opisu czynu oraz jego kwalifikacji prawnej nie tylko w oparciu o treść aktu oskarżenia, ale również na podstawie zebranego w postępowania przygotowawczym materiału dowodowego. Konieczne jest bowiem zbadanie, czy zachodzą wszystkie warunki ustawowe będące przesłanką oskarżenia, w tym czy zarzucany oskarżonemu czyn jest przestępstwem oraz czy kwalifikacja prawna tego czynu przyjęta w akcie oskarżenia jest prawidłowa.

Ocena prawna czynu może bowiem podlegać zmianom. Jednakże stwierdzenie swej niewłaściwości rzeczowej i przekazanie sprawy innemu sądowi do rozpoznania, szczególnie gdy wydanie takiej decyzji nie jest następstwem dokonywanych ocen prawnych dowodów, powinno mieć miejsce jedynie w oparciu o jednoznaczne i niewątpliwe okoliczności czynu.

Wyrok SN z dnia 9 stycznia 2013 r., V KK 382/12

Standard: 35341 (pełna treść orzeczenia)

Normatywne doprecyzowanie właściwości sądu poprzez wskazanie rodzaju wydziału, w którym ma być rozpoznawana sprawa, choćby wydział taki był określany mianem „sądu”, nie czyni z niego sądu w znaczeniu procesowym, o którym mowa w art. 35 § 1 k.p.k.

Zgodnie z u.s.p. sądami powszechnymi są sądy rejonowe, sądy okręgowe oraz sądy apelacyjne (art. 1 § 1), a wydziały są wewnętrznymi jednostkami tych sądów (art. 11 § 1, art. 12 § 1, art. 13 § 1, art. 16 § 1 i art. 18 § 1). Nawet jeśli przepisy u.s.p. określają niektóre wydziały nazwami sądów (np. sąd grodzki, sąd pracy, sąd gospodarczy, sąd pracy i ubezpieczeń społecznych), to jest to jedynie kwestia związana z wyodrębnieniem rozpoznawania spraw w poszczególnych wydziałach, a zatem regulacje te odnoszą się do wewnętrznego podziału czynności w danym sądzie i nie tworzą ustrojowych jednostek sądownictwa powszechnego. Oznacza to, że wydziały jako wewnętrzne jednostki organizacyjne (części składowe) sądu, nie mogą być traktowane jako sądy o odrębnej właściwości procesowej.

Zrozumiałe jest zatem, że wydziały tego samego sądu nie mogą toczyć sporów o właściwość (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 maja 1999 r., II AKo 151/99), a sprawy wadliwie skierowane do danego wydziału powinny być przekazywane do właściwego wydziału nie na podstawie postanowienia o uznaniu swojej niewłaściwości, ale na podstawie zarządzeń o charakterze porządkowym (por. uchwała SN z dnia 14 marca 1989 r., III PZP 45/88; uchwała SN z dnia 22 lipca 1994 r., III CZP 87/94)

Postanowienie SN z dnia 27 stycznia 2011 r., I KZP 26/10

Standard: 35337 (pełna treść orzeczenia)