Uchwała z dnia 1994-07-22 sygn. III CZP 87/94

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 87/94

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 22 lipca 1994 r.

Przewodniczący: sędzia SN H. Ciepła.

Sędziowie SN: G. Bieniek (sprawozdawca), Z. Świeboda.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Stowarzyszenia Autorów ZAiKS przeciwko (...) Agencji Wydawniczej o zasądzenie kwoty 277.768.000 zł, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, postanowieniem z dnia 27 kwietnia 1994 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy na zarządzenie Przewodniczącego Wydziału Cywilnego w przedmiocie przekazania sprawy Wydziałowi Gospodarczemu (lub odwrotnie) tego samego sądu przysługuje zażalenie?"

podjął następującą uchwałę:

Przekazanie sprawy pomiędzy wydziałem cywilnym a sądem gospodarczym (wydziałem gospodarczym) w tym samym sądzie następuje na podstawie zarządzenia przewodniczącego wydziału lub postanowienia sądu, nie podlegających zaskarżeniu w drodze zażalenia.

Uzasadnienie

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS wystąpiło przeciwko (...) Agencji Wydawniczej z powództwem o zasądzenie kwoty 227.768.000 zł z tytułu tantiem autorskich. Pozew został skierowany do Sądu Wojewódzkiego w Warszawie - Wydziału Cywilnego.

Zarządzeniem Przewodniczącego z dnia 23 listopada 1993 r. pozew został przekazany do Wydziału Gospodarczego tego Sądu. Strona powodowa zaskarżyła to zarządzenie zażaleniem, zarzucając, że nie jest podmiotem gospodarczym w rozumieniu art. 479¹ k.p.c.

Przy rozpoznawaniu tego zażalenia Sąd Apelacyjny w Warszawie powziął wątpliwość co do dopuszczalności zażalenia na zarządzenie Przewodniczącego Wydziału Cywilnego w przedmiocie przekazania sprawy Wydziałowi Gospodarczemu tego samego sądu. W uzasadnieniu wskazano m.in., że przepis art. 394 § 1 k.p.c. przewiduje zażalenie nie tylko na postanowienie sądu co do przekazania sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu, lecz także na postanowienie sądu i zarządzenie przewodniczącego co do podjęcia postępowania w innym trybie.

Sąd Najwyższy miał na uwadze, co następuje:

Rozpoznawanie spraw gospodarczych powierzone zostało sądom gospodarczym na podstawie ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (Dz. U. Nr 33, poz. 175). Sądy gospodarcze są odrębnymi, wyspecjalizowanymi jednostkami organizacyjnymi sądów wojewódzkich oraz sądów rejonowych, mających siedzibę w miastach będących siedzibą wojewodów. Sądy gospodarcze tworzy w drodze rozporządzenia Minister Sprawiedliwości, który może przekazać jednemu sądowi wojewódzkiemu rozpoznawanie spraw gospodarczych z właściwości innego sądu wojewódzkiego oraz utworzyć sądy gospodarcze w sądach rejonowych, w miastach nie będących siedzibą wojewody (art. 19 § 1 i 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, jedn. tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25).

Z przytoczonych unormowań wynika jednoznacznie, że sądy gospodarcze, aczkolwiek organizacyjnie wyodrębnione, są jednostkami sądów rejonowych lub sądów wojewódzkich, nie zaś innymi (odrębnymi) sądami powszechnymi, czy też sądami szczególnymi. Sądy powszechne, to - zgodnie z art. 1 § 2 Prawa o u.s.p. - sądy apelacyjne, wojewódzkie i rejonowe.

Tymi określeniami posłużył się również ustawodawca przy oznaczaniu właściwości rzeczowej sądów (art. 16 i 17 k.p.c.). Tak też należy rozumieć określenie "sąd", użyte w art. 200 k.p.c., nakazującym przekazanie postanowieniem sprawy sądowi właściwemu w razie stwierdzenia swej niewłaściwości. Przekazanie sprawy w tym trybie następuje wówczas, gdy w sprawie wniesionej do określonego sądu apelacyjnego, wojewódzkiego lub rejonowego właściwy jest inny sąd apelacyjny, wojewódzki lub rejonowy. Orzeczenie sądu o przekazaniu sprawy innemu sądowi na podstawie art. 200 k.p.c. wydaje się w formie postanowienia, co wynika wprost z treści tego przepisu. Przewidziane w art. 394 § 1 k.p.c. zażalenie na postanowienie o przekazaniu sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu dotyczy postanowień wydanych na podstawie art. 200 k.p.c., obejmujących przekazanie sprawy innemu sądowi.

Podział sądów powszechnych, tj. apelacyjnych, wojewódzkich i rejonowych, na jednostki organizacyjne, stosownie do treści art. 18-20 Prawa o u.s.p., dotyczy już jedynie wewnętrznej struktury i organizacji tych sądów. Wyodrębnione w ramach tak dokonanego podziału jednostki organizacyjne sądów, bez względu na ich nazwę (sądy gospodarcze, sądy pracy, sądy pracy i ubezpieczeń społecznych, sądy rodzinne, sąd antymonopolowy), nie mogą być uznane - w świetle przytoczonych przepisów kodeksu postępowania cywilnego -wzajemnie wobec siebie za różne sądy. Przekazanie zatem sprawy z sądu gospodarczego do wydziału cywilnego (i odwrotnie), w ramach tego samego sądu rejonowego lub wojewódzkiego, nie jest przekazaniem sprawy w rozumieniu art. 200 k.p.c. Przepis ten, a w konsekwencji także i art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c. w części dotyczącej zażalenia na postanowienie o przekazaniu sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu, nie ma zastosowania do decyzji o przekazaniu sprawy między wydziałami (sądami) w jednym sądzie powszechnym. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego w ogóle nie regulują sposobu przekazywania spraw pomiędzy jednostkami organizacyjnymi tego samego sądu. Takie czynności należą do zakresu działania wewnątrzorganizacyjnego sądów i jest to materią regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów.

Nie ma też podstaw do twierdzenia, że przekazanie sprawy, w formie zarządzenia przewodniczącego Wydziału Cywilnego do sądu gospodarczego, następuje na podstawie art. 201 k.p.c. Kodeks postępowania cywilnego, normujący postępowanie sądowe ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, a także z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach (art. 1 k.p.c.), przewiduje rozpoznawanie tych spraw bądź w procesie (art. 15-505), bądź też w postępowaniu nieprocesowym (art. 506-695). To rozróżnienie podyktowane jest odmiennością trybu postępowania, co wynika z powołanych przepisów. Użyte w art. 201 k.p.c. określenie "tryb niewłaściwy", a także w art. 394 § 1 k.p.c. określenie "podjęcie postępowania w innym trybie", ma odniesienie właśnie do tych różnych rodzajów postępowań, tj. trybu procesowego i nieprocesowego.

Jeżeli zatem np. sąd gospodarczy przekaże sprawę wydziałowi cywilnemu tego samego sądu do rozpoznania w trybie nieprocesowym, to wówczas stosuje się art. 201 k.p.c. Na takie postanowienie przysługuje zażalenie na podstawie art. 394 § 1 k.p.c. Podobnie, gdy z wydziału cywilnego sprawa zostaje przekazana sądowi gospodarczemu tego samego sądu, do rozpoznania jej w trybie nieprocesowym.

Natomiast, gdy sprawa podlega rozpoznaniu w procesie, przekazanie jej z wydziału cywilnego do sądu gospodarczego (i odwrotnie) nie stanowi przekazania sprawy do rozpoznania w innym trybie. Z tego też względu art. 201 k.p.c. nie może stanowić podstawy prawnej przekazania. To, że w sprawach gospodarczych stosuje się przepisy o postępowaniu odrębnym (art. 479¹ i nast. k.p.c.) nie zmienia procesowego trybu ich rozpoznania.

W konsekwencji tych rozważań należy przyjąć, że w przedmiocie przekazania sprawy pomiędzy wydziałami cywilnymi i sądami gospodarczymi tego samego sądu nie mają zastosowania art. 200, 201 i 394 § 1 k.p.c., chyba że sprawa podlega rozpoznaniu w innym trybie.

Takie też stanowisko zajął - w odniesieniu do przekazywania spraw pomiędzy wydziałem cywilnym a sądem pracy - Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 14 marca 1989 r. III PZP 45/88 (OSNCP 1989, z. 11, poz. 167), stwierdzając, że przekazanie sprawy pomiędzy wydziałem cywilnym a sądem pracy - i odwrotnie - w tym samym sądzie następuje na podstawie zarządzenia przewodniczącego lub postanowienia sądu, nie podlegających zaskarżeniu w drodze zażalenia.

Mając powyższe na uwadze podjęto uchwałę jak w sentencji.