Uchwała z dnia 1989-03-14 sygn. III PZP 45/88

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt  III PZP 45/88

Uchwała z dnia 14 marca 1989 r. 

Przewodniczący: Prezes SN T. Szymanek. Sędziowie SN: B. Brzeziński, A. Filcek, J. Niejadlik (współsprawozdawca), W. Patulski, K. Strzępek, J. Wasilewski (sprawozdawca).

 Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora Prokuratury Generalnej, W. Bryndy, w sprawie z powództwa (...) Zakładu Spedycyjno-Transportowego PW (...) w W. przeciwko Stanisławowi P. i Krzysztofowi S. o zapłatę po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez skład trzech sędziów Sądu Najwyższego postanowieniem z dnia 24 listopada 1988 r.:

"Czy przekazanie sprawy pomiędzy wydziałem cywilnym a sądem pracy (i odwrotnie) w tym samym sądzie następuje na podstawie zarządzenia przewodniczącego, czy postanowienia sądu podlegającego zaskarżeniu?"

podjął następującą uchwałę i nadał jej moc zasady prawnej:

Przekazanie sprawy pomiędzy wydziałem cywilnym a sądem pracy (wydziałem pracy) - i odwrotnie - w tym samym sądzie następuje na podstawie zarządzenia przewodniczącego lub postanowienia sądu nie podlegających zaskarżeniu w drodze zażalenia.

 Uzasadnienie 

Z uzasadnienia przedstawionego składowi siedmiu sędziów Sądu Najwyższego pytania prawnego wynika, że objęta tym pytaniem wątpliwość istnieje wówczas, gdy sprawa ze względu na przedmiot roszczenia ma być rozpoznana w trybie procesowym przez sąd pracy (wydział pracy) bądź też wydział cywilny w tym sądzie wojewódzkim lub rejonowym. Dlatego też udzielona w uchwale odpowiedź zawiera wyjaśnienie tak rozumianej wątpliwości.

Na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 20, poz. 85) właściwymi w sprawach z zakresu prawa pracy są sądy pracy stanowiące jednostki organizacyjne sądów rejonowych oraz sądy pracy i ubezpieczeń społecznych jako jednostki organizacyjne sądów wojewódzkich. Z mocy tego przepisu nastąpiło włączenie sądownictwa pracy do sądownictwa powszechnego. Potwierdza to treść art. 2 § 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 31, poz. 137), według którego sądy powszechne rozstrzygają między innymi sprawy z zakresu prawa pracy. Artykuł 18 tej ustawy zawiera upoważnienie dla Ministra Sprawiedliwości do utworzenia w drodze rozporządzenia w sądach wojewódzkich odrębnych jednostek organizacyjnych do spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, a w sądach rejonowych odrębnych jednostek organizacyjnych do spraw z zakresu prawa pracy (sądów pracy). W wykonaniu tej delegacji Minister Sprawiedliwości w rozporządzeniu z dnia 22 stycznia 1986 r. w sprawie utworzenia sądów pracy i ubezpieczeń społecznych (wydziałów pracy i ubezpieczeń społecznych) w sądach wojewódzkich i sądów pracy (wydziałów pracy) w sądach rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości (Dz. U. Nr 3, poz. 22 ze zm.) określił jednostki organizacyjne funkcjonujące w ramach sądów powszechnych do rozpoznawania spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, nadając im nazwy w sądach wojewódzkich sądów pracy i ubezpieczeń społeczenych (wydziałów pracy i ubezpieczeń społecznych), a w sądach rejonowych sądów pracy (wydziałów pracy).

Z przytoczonych unormowań wynika wprost, że sądy pracy (wydziały pracy) aczkolwiek organizacyjnie wyodrębnione, są jednostkami sądów rejonowych lub sądów wojewódzkich, nie zaś innymi (odrębnymi) sądami powszechnymi, czy też sądami szczególnymi. Sądy powszechne - to, zgodnie z art. 1 § 2 prawa o u.s.p., sądy wojewódzkie i sądy rejonowe.

Tymi określeniami posłużył się również ustawodawca przy oznaczaniu właściwości rzeczowej sądów (art. 16 i 17 k.p.c.). Tak też należy rozumieć określenie "sąd" użyte w art. 200 k.p.c., nakazującym przekazanie postanowieniem sprawy sądowi właściwemu w razie stwierdzenia swej niewłaściwości. Przekazanie sprawy w tym trybie następuje wówczas, gdy w sprawie wniesionej do określonego sądu wojewódzkiego lub rejonowego właściwy jest inny sąd wojewódzki lub rejonowy. Orzeczenie sądu o przekazaniu innemu sądowi na podstawie art. 200 k.p.c. wydaje się w formie postanowienia, co wynika wprost z treści tego przepisu. Przewidziane w art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c. zażalenie na postanowienie o przekazaniu sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu dotyczy postanowień wydanych na podstawie art. 200 k.p.c., obejmujących przekazanie sprawy innemu sądowi.

Podział sądów powszechnych, tj. sądów wojewódzkich i rejonowych, na jednostki organizacyjne stosownie do treści art. 18-20 prawa o u.s.p. dotyczy już jedynie wewnętrznej struktury i organizacji tych sądów. Wyodrębnione w ramach tak dokonanego podziału jednostki organizacyjne sądów, bez względu na ich nazwę (sądy pracy, sądy rodzinne, wydziały) nie mogą być uznane w świetle przytoczonych przepisów kodeksu postępowania cywilnego wzajemnie wobec siebie za różne sądy. Przekazanie zatem sprawy z sądu pracy (wydziału pracy) do wydziału cywilnego - i odwrotnie - w ramach tego samego sądu wojewódzkiego lub rejonowego nie jest przekazaniem sprawy w rozumieniu art. 200 k.p.c. Przepis ten, a w konsekwencji także i art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c. w części dotyczącej zażalenia na postanowienie o przekazaniu sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu nie ma zastostowania do decyzji o przekazywaniu spraw między wydziałami (sądami) w jednym sądzie powszechnym. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego w ogóle nie regulują sposobu przekazywania spraw pomiędzy jednostkami organizacyjnymi tego samego sądu. Takie czynności należą do zakresu działania wewnątrzorganizacyjnego sądów i postępowanie w tym przedmiocie powinno być uregulowane w regulaminie wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych. Obowiązujący w tej materii § 61 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 1987 r. - regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38, poz. 218) przewiduje w ust. 1 przekazywanie spraw pomiędzy wydziałami przez przewodniczącego wydziału w formie zarządzenia, z zastrzeżeniem wszakże w ust. 3, iż nie dotyczy to przekazania sprawy pomiędzy wydziałem pracy a wydziałem cywilnym lub innym wydziałem sądu. Regulamin nie określa natomiast, w jaki sposób następuje przekazanie sprawy w sytuacji objętej pytaniem prawnym. Z tak skontruowanych postanowień regulaminu nie można jednak wyprowadzić wniosku, że w sprawach nim nie unormowanych stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego, w szczególności w rozważanej kwestii art. 200 k.p.c. Postanowienia regulaminu bowiem nie mogą zmieniać norm ustawowych, jakimi są przepisy kodeksu postępowania cywilnego.

Nie byłoby też zasadne twierdzenie, iż wyłączenie stosowania § 61 ust. 1 powołanego regulaminu w przedmiocie przekazywania spraw pomiędzy wydziałem pracy (sądem pracy) i wydziałem cywilnym wynika z tego, że w takim przypadku następuje przekazanie sprawy do rozpoznania w innym trybie na podstawie art. 201 k.p.c. Kodeks postępowania cywilnego normujący między innymi postępowanie sądowe w sprawach z zakresu prawa cywilnego i z zakresu prawa pracy przewiduje rozpoznawanie tych spraw bądź to w procesie (księga pierwsza - art. 15-505), bądź też w postępowaniu nieprocesowym (księga druga - art. 506-695). To rozróżnienie jest podyktowane odmiennością trybu postępowania, co wynika z powołanych przepisów. Użyte w art. 201 k.p.c. określenie "tryb niewłaściwy", a także w art. 394 § 1 k.p.c. określenie "podjęcie postępowania w innym trybie" ma odniesienie właśnie do tych różnych rodzajowo postępowań, tj. trybu procesowego i nieprocesowego.

Jeżeli zatem sąd pracy (wydział pracy) przekazuje sprawę wydziałowi cywilnemu tego samego sądu w celu rozpoznania jej w trybie nieprocesowym, to wówczas stosuje się art. 201 k.p.c. Od takiego postanowienia przysługuje zażalenie na podstawie art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c. Dotyczy to np. sytuacji, gdy małżonek pracownika złożył w wydziale pracy wniosek o nakazanie wypłacenia do jego rąk w całości lub części wynagrodzenia za pracę należnego współmałżonkowi, który to wniosek podlega rozpoznaniu w trybie nieprocesowym (art. 565 § 2 k.p.c.).

Natomiast, gdy sprawa podlega rozpoznaniu w procesie, przekazanie jej z wydziału pracy do wydziału cywilnego nie stanowi przekazania sprawy do rozpoznania w innym trybie. Z tego też względu art. 201 k.p.c. nie może być podstawą prawną takiego przekazania. To, że w sprawach z zakresu prawa pracy stosuje się przepisy o postępowaniu odrębnym (art. 459 i nast. k.p.c.), nie zmienia procesowego trybu ich rozpoznawania.

W konsekwencji tych rozważań należało przyjąć, że w przedmiocie przekazywania spraw pomiędzy wydziałami pracy (sądami pracy) i wydziałami cywilnymi tego samego sądu nie mają zastosowania przepisy art. 200, 201 i 394 § 1 pkt 1 k.p.c., chyba że sprawa podlega rozpoznaniu w innym trybie. Mając ponadto na uwadze, że postanowienia regulaminu wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych nie mogły zmienić nadrzędnych norm kodeksu postępowania cywilnego pozostaje rozwiązanie przedstawionych wątpliwości, z uwzględnieniem charakteru i istoty czynności sądowej, jaką jest przekazanie sprawy wewnątrz struktur organizacyjnych tego samego sądu. Czynność taka ma charakter organizacyjno-administracyjny i w uwzględnieniu sposobu oraz techniki funkcjonowania sądu powinna być podjęta przez przewodniczącego konkretnej jednostki organizacyjnej sądu w formie zarządzenia. Nie stanowi też uchybienia prawu przekazanie sprawy do innego wydziału tego samego sądu, przez skład orzekający w formie postanowienia, zwłaszcza gdy czynność ta podejmowana jest na rozprawie. Jednakże wydane postanowienie przez sąd w takim przypadku nie jest postanowieniem objętym regulacją zawartą w art. 200 i 201 k.p.c. i nie jest zaskarżalne na podstawie art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c. Forma przekazania sprawy bowiem nie zmienia istoty tej czynności, mającej - jak już zaznaczono - charakter organizacyjno-administracyjny i dotyczącej funkcjonowania sądu w ramach jego wewnętrznych struktur.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy podjął uchwałę stwierdzającą, że przekazanie sprawy pomiędzy wydziałem cywilnym a sądem pracy (wydziałem pracy) - i odwrotnie - w tym samym sądzie następuje na podstawie zarządzenia przewodniczącego lub postanowienia sądu. Bez względu jednak na formę orzeczenia nie podlega ono zaskarżeniu w drodze zażalenia, albowiem żaden przepis kodeksu postępowania cywilnego nie przewiduje od tych decyzji środka odwoławczego.

OSNC 1989 r., Nr 11, poz.167