Terminy przedawnienia wykonania kary

Termin przedawnienia wykonania kary pozbawienia wolności biegnie od uprawomocnienia się wyroku skazującego, niezależnie od tego, czy w późniejszym okresie zapadły orzeczenia modyfikujące jej wymiar.

Instytucja przedawnienia wykonania kary, podobnie jak przedawnienia karalności, ma przede wszystkim charakter materialnoprawny. Oznacza to, że nie odbierając czynowi charakteru przestępnego, zrywa związek między przestępstwem a karą. Terminy przedawnienia są odpowiednio długie w zależności od wagi przestępstwa oraz od rodzaju i rozmiaru orzeczonej kary. Upływ tych terminów „dezaktualizuje realizację celów karania, ma też na względzie uniknięcie destrukcji procesu integracji społecznej sprawcy przestępstwa”.

Wnioski wynikające z wykładni językowej rt. 103 § 1 k.k. upoważniają do stwierdzenia, że początkiem terminu przedawnienia wykonania kary jest data uprawomocnienia się wyroku skazującego. W art. 103 § 1 k.k. mowa jest o wyroku, a nie o orzeczeniu, a zatem istotna jest kara zawarta w wyroku, natomiast późniejsze jej modyfikacje dokonane po uprawomocnieniu się wyroku, np. w wyniku zastosowania amnestii lub aktu łaski, nie mają znaczenia dla przedawnienia wykonania kary. W przepisie tym chodzi o karę pierwotnie wymierzoną prawomocnym wyrokiem, dlatego późniejsze zmiany, wprowadzone do wyroku w postępowaniu wykonawczym w formie postanowień, nie mogą mieć wpływu na zmianę terminu przedawnienia. Oczywistye jest więc, że termin przedawnienia liczy się od daty uprawomocnienia się wyroku skazującego, a nie od daty uprawomocnienia się orzeczenia, na podstawie którego złagodzono karę.

W uchwale z dnia 18 lipca 1996 r., I KZP 11/96 (OSNKW 1996, z. 9-10, poz. 53) dokonując wykładni przepisu art. 107 k.k. z 1969 r., w którym ustawodawca posłużył się tym samym sformułowaniem co w obecnie obowiązującym art. 103 § 1 k.k.: „nie można wykonać kary”, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że określa ono górną granicę, czyli zakończenie wykonania kary, a nie rozpoczęcie jej wykonywania. Chodzi tu więc o sytuację, gdy kara nie jest wykonywana przez długi czas i biegnie przez cały ten czas termin przedawnienia. Odmienny zaś pogląd, dopuszczający bieg przedawnienia także w czasie odbywania kary, „mógłby prowadzić do sytuacji absurdalnej; np. kara dożywotniego pozbawienia wolności po upływie 35 lat nie mogłaby być wykonywana z powodu przedawnienia.”

Uchwała z dnia 18 lipca 1996 r.(I KZP 11/96) podjęta została w czasie obowiązywania kodeksu karnego z 1969 r., jednakże nie straciła na aktualności, skoro przepis art. 107 owego kodeksu miał takie samo brzmienie jak obecnie obowiązujący art. 103 § 1 k.k.

Sąd Najwyższy w ramach wykładni art. 107 k.k. z 1969 r., prezentując pogląd, iż w wypadku wydania wyroku łącznego bieg przedawnienia wykonania kary liczy się od daty uprawomocnienia się poszczególnych wyroków, a nadto, iż terminy przedawnienia wykonania kary odnoszą się do kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa, a nie do kary łącznej orzeczonej za zbiegające się przestępstwa (zob. uchwała z dnia 21 września 1978 r., VII KZP 26/78, OSNKW 1978, z. 11, poz. 78). Stanowisko Sądu Najwyższego jest powszechnie podzielane w doktrynie.

Odejście od dotychczasowej linii orzecznictwa, wbrew poglądom zdecydowanej większości przedstawicieli nauki prawa karnego, nie byłoby ani wskazane, ani celowe. Przemawiają przeciwko niemu liczne względy, a przede wszystkim:

- wnioski wynikające z wykładni językowej przepisu art. 103 § 1 k.k., w którym mowa jest o „wyroku skazującym”, utożsamianym ze skazaniem za konkretne przestępstwo;

- przedawnienie ma głównie charakter materialnoprawny, przeto decydującego znaczenia nie mogą mieć przesłanki procesowe,

- zarówno kara łączna, jak i wyrok łączny, to instytucje pozwalające na łagodzenie sytuacji skazanego w zakresie kar orzeczonych za kilka przestępstw lub w kilku wyrokach.

Uchwała SN z dnia 25 marca 2003 r., I KZP 4/03

Standard: 35297 (pełna treść orzeczenia)

Wykładnia zwrotu "nie można wykonać kary" nie może prowadzić do innego jego rozumienia, jak tylko do takiego, że chodzi o sytuację, gdy kara nie jest wykonywana. Takie jest - z punktu widzenia wykładni językowej - znaczenie wskazanego wyżej sformułowania. Nie sposób twierdzić, że w czasie, gdy kara jest wykonywana (odbywana), biegnie termin przedawnienia.

Przedawnienie biegnie wtedy, gdy kara nie jest wykonywana.

Uchwała SN z dnia 18 lipca 1996 r., I KZP 11/96

Standard: 43025 (pełna treść orzeczenia)