Niemożność odtworzenia akt (art. 727 k.p.c.)

Powaga rzeczy osądzonej stanowi przeszkodę procesową obligującą sąd - zgodnie z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. - do odrzucenia pozwu. W razie zniszczenia akt sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem wymieniona przeszkoda ustaje, jeżeli - na co wskazuje art. 727 i 728 k.p.c. - sąd orzeknie, że nie jest możliwe odtworzenie akt sprawy (ściślej rzecz ujmując - zniszczonego orzeczenia). Do czasu więc, gdy okoliczność ta nie zostanie stwierdzona przez sąd prawomocnym postanowieniem, wszczęcie sprawy pomiędzy tymi samymi stronami o to samo roszczenie nie jest dopuszczalne. Z brzmienia art. 727 k.p.c. wynika przy tym, że postanowienie to może być podjęte po przeprowadzeniu czynności określonych przepisami art. 725 i 726 k.p.c., a więc w postępowaniu przewidzianym w razie zaginięcia lub zniszczenia akt (art. 716-729 k.p.c.). Ustanowienie przez ustawodawcę specjalnego rodzaju postępowania mającego na celu rekonstrukcję akt wskazuje na wyłączenie możliwości ustalenia istnienia, treści oraz prawomocności orzeczenia, jak również stwierdzenia niemożności odtworzenia akt - jako kwestii wpadkowych - przy okazji postępowania wywołanego ponownie wniesionym pozwem.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 5 października 2005 r., II CK 748/04 Sąd Najwyższy podkreślił odrębny charakter postępowania w razie zaginięcia lub zniszczenia akt, wskazując, że celem tego postępowania jest usunięcie przeszkody do dochodzenia, zabezpieczenia lub egzekwowania roszczenia. W motywach wyroku z dnia 14 lutego 2000 r., II CKN 652/99 Sąd Najwyższy wyraził natomiast pogląd, że odtworzenie akt sprawy prawomocnie zakończonej nie jest konieczne jedynie wówczas, gdy nie chodzi o wykonanie orzeczenia lub o przedstawienie prawomocnego orzeczenia, a samo istnienie orzeczenia ma stanowić wyłącznie materialnoprawną przesłankę rozstrzygnięcia w późniejszym postępowaniu. W takiej sytuacji treść i prawomocność orzeczenia może być wykazywana w późniejszym postępowaniu wszelkimi środkami dowodowymi. 

W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał, że nie jest możliwe stwierdzenie prawomocności orzeczenia na podstawie art. 364 k.p.c. bez uprzedniego przeprowadzenia postępowania na podstawie art. 716 i nast. k.p.c. 

Również w piśmiennictwie dominuje zapatrywanie, że odtworzenie akt jest zbędne, jeżeli prawomocne orzeczenie określonej treści stanowić ma tylko materialnoprawną przesłankę dochodzonych roszczeń. Jednocześnie jednak - w opozycji do stanowiska Sądu Najwyższego prezentowanego na tle poprzednio obowiązujących regulacji (m.in. w wyrokach z dnia 12 marca 1948 r., Wa.C. 53/48 oraz z dnia 29 września 1960 r., 4 CR 613/60) - akcentowany jest pogląd, że odtworzeniu akt sprawy służy wyłącznie postępowanie przewidziane w art. 716 i nast. k.p.c. 

Przytoczone wypowiedzi wspierają zasadność stanowiska, że stwierdzenie niemożności odtworzenia akt wchodzi w grę wyłącznie w postępowaniu o odtworzenie akt.

Uchwała  SN z dnia 24 stycznia 2007 r., III CZP 147/06

Standard: 33476 (pełna treść orzeczenia)

Niezbędną przesłankę faktyczną do wydania przewidzianego w art. 727 k.p.c. postanowienia orzekającego, że odtworzenie akt jest niemożliwe, stanowi okoliczność, iż akta takie poprzednio istniały. Tylko w takim wypadku sprawa może być wszczęta ponownie (art. 728 k.p.c.) z tym skutkiem, że bieg przedawnienia przerywany przez pierwotne wszczęcie sprawy rozpoczyna się na nowo od daty uprawomocnienia się tego postanowienia (art. 729 k.p.c.). Jeżeli natomiast nie zostanie wykazane, że akta takie w ogóle były założone, a wnioskodawca mimo to domaga się ich odtworzenia, wniosek jego ulega oddaleniu (art. 13 § 2 k.p.c.).

Postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 1966 r., II CZ 98/65

Standard: 29242 (pełna treść orzeczenia)