Niedopuszczalność orzekania w sprawie o rozwód o rozdzielności majątkowej z datą wsteczną

Niedopuszczalne jest dochodzenie jednym pozwem żądania orzeczenia rozwodu oraz zniesienia wspólności majątkowej z datą wsteczną.

Ustawodawca w sposób szczególny unormował zakres kognicji sądu w sprawie o rozwód, przewidując - obok podejmowania pewnych rozstrzygnięć z urzędu (art. 58 § 1 i § 2 zd. pierwsze k.r.o.) - możliwość zgłaszania przez strony żądań określonych w § 2 i 3 art. 58 k.r.o. oraz w art. 444 k.p.c. w celu załatwienia w ramach sprawy rozwodowej wielu kwestii związanych z ustaniem małżeństwa. W wymienionych przepisach nie przewidział jednak możliwości zamieszczenia w wyroku rozwodowym orzeczenia o zniesieniu wspólności majątkowej z datą wsteczną; nie uczynił tego również w jakiejkolwiek innej normie. Stosownie do § 3 art. 58 k.r.o. sąd w wyroku orzekającym rozwód może na wniosek jednego z małżonków dokonać podziału majątku wspólnego. Wspomnianym wnioskiem sąd nie jest jednak związany; uwzględnia go tylko wówczas, gdy przeprowadzenie podziału majątku nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Tego rodzaju unormowanie nie pozwala na przyjęcie, że omawiany przepis nakłada na sąd obowiązek rozstrzygający w postępowaniu rozwodowym także o zniesieniu wspólności majątkowej z datą wsteczną jako przesłance ustalenia składu majątku podlegającego podziałowi.

Gdyby wolą ustawodawcy było przekazanie spraw o zniesienie wspólności majątkowej do postępowania odrębnego, dałby temu wyraz w art. 425 k.p.c. Nie uczynił tego nie bez powodu. Przyjęte rozwiązanie uwzględnia bowiem odmienny charakter, a także cel omawianych spraw od wymienionych w art. 425 k.p.c., dla których przewidziane zostało postępowanie odrębne (szczególnego rodzaju sprawy niemajątkowe między małżonkami). Stanowisko przyjmujące właściwość zwykłego trybu procesowego dla spraw o zniesienie wspólności majątkowej zostało wyrażone również w doktrynie i można uznać je za utrwalone.

Z punktu widzenia określonego w art. 191 k.p.c. kryterium kumulacji powództwa o rozwód i o zniesienie wspólności majątkowej są roszczeniami różnego rodzaju. Sprawy o rozwód od dnia 1 stycznia 1991 r. należą do właściwości rzeczowej sądów wojewódzkich (art. 17 pkt 1 k.p.c.), zaś o zniesienie wspólności majątkowej - do właściwości sądów rejonowych, chyba że wartość przedmiotu sporu będzie przewyższała dwadzieścia milionów złotych (art. 16 i 17 pkt 4 k.p.c.).

Uchwała SN z dnia 15 października 1991 r., III CZP 96/91

Standard: 32931 (pełna treść orzeczenia)

Dopuszczalne jest dochodzenie jednym pozwem żądania orzeczenia rozwodu oraz zniesienia wspólności majątkowej z datą wsteczną.

Zgłoszeniu żądania zniesienia wspólności majątkowej z datą wsteczną w pozwie o rozwód nie stoi na przeszkodzie brak szczególnego uregulowania tej kwestii w k.r.o. czy w k.p.c., tak jak to czynią art. 58 k.r.o. i 444 k.p.c. w odniesieniu do kwestii w nich uregulowanych. Dopuszczalność taka wynika bowiem wprost z przepisu art.191 k.p.c. zawierającego w tym względzie generalne uregulowanie. W szczególności przepis ten nie przeciwstawia się kumulacji roszczeń rozpoznawanych w tym samym postępowaniu odrębnym. Ponieważ żądanie zniesienia wspólności majątkowej rozpoznawane jest w tym samym postępowaniu odrębnym co sprawa o rozwód, ich kumulacja w świetle art. 191 k.p.c. jest dopuszczalna. Postępowanie w sprawach o zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami uregulowane zostało bowiem w art. 452 k.p.c., zawartym w dziale "postępowanie w sprawach małżeńskich", a więc w tym samym, w którym rozpoznawane są sprawy o rozwód, unieważnienie małżeństwa oraz ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa.

Okoliczność, że przepis art. 452 k.p.c., dotyczący postępowania w sprawach o zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami, poprzestaje na odesłaniu do odpowiedniego stosowania w tych sprawach wymienionych w nim przepisów postępowania odrębnego w sprawach małżeńskich, co jest związane ze specyfiką tych spraw, nie zmienia faktu, że sprawy o zniesienie wspólności majątkowej nie są rozpoznawane ani w zwykłym postępowaniu procesowym, ani w innym niż sprawy rozwodowe postępowaniu odrębnym, lecz w tym samym postępowaniu co sprawy o rozwód, unieważnienie małżeństwa, ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa, tj. postępowaniu odrębnym w sprawach małżeńskich.

Uchwała SN z dnia 10 lutego 1979 r., III CZP 77/78

Standard: 32932 (pełna treść orzeczenia)