Małżonek spadkobiercy powołanego do dziedziczenia jako osoba trzecia w rozumieniu art. 952 § 2 k.c.

Małżonek osoby, która została powołana do spadku w testamencie ustnym, nie jest osobą trzecią w rozumieniu art. 952 § 2 k.c.

Małżonek osoby, która w całości powołana została do spadku w testamencie ustnym jako osoba jej najbliższa, nie mogąca być świadkiem przy sporządzaniu testamentu (art. 957 § 1 k.c.), nie może być uznany za osobę trzecią w rozumieniu art. 952 § 2 k.c., która może spisać oświadczenie spadkodawcy. Spisanie tego oświadczenia przez osobę do tego nieuprawnioną powoduje nieskuteczność stwierdzenia treści testamentu ustnego.

Postanowienie SN z dnia 10 maja 2002 r., IV CKN 1044/00

Standard: 35783 (pełna treść orzeczenia)

Spisanie ustnego testamentu szczególnego przez osobę trzecią, której małżonek został powołany do dziedziczenia, nie powoduje bezskuteczności stwierdzonej treści testamentu.

Art. 952 § 2 k.c. nie określa wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba trzecia, ale wynika jedynie z niego to, że nie jest nią świadek testamentu, jeżeli go sam spisuje. Z mowy art. 957 § 1 k.c. nie może być natomiast świadkiem testamentu małżonek tej osoby, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 listopada 1969 r. III CZP 87/69 przyjął, że nie jest dopuszczalne spisanie oświadczenia spadkodawcy przez osobę powołaną w testamencie ustnym do dziedziczenia po spadkodawcy. W uzasadnieniu natomiast tej uchwały wyraził pogląd, że osoba trzecia w rozumieniu art. 952 § 2 k.c. powinna odpowiadać takim samym wymaganiom, jakim powinien odpowiadać świadek testamentu (art. 957 § 1 k.c.). Z powołanego przepisu wynika, że świadkiem przy sporządzaniu testamentu nie może być małżonek osoby, dla której w testamencie przewidziana jest jakakolwiek korzyść majątkowa.

Sąd Najwyższy w obecnym składzie zajmuje stanowisko, że żadne względy nie przemawiają za tym, aby do osoby trzeciej, o której mowa w art. 952 § 2 k.c., stosować wyłączenie z art. 957 § 1 k.c., odnoszące się do świadków testamentu.

Osoba trzecia, o której mowa w art. 952 § 2 k.c., nie będąc świadkiem testamentu, spełnia inną funkcję niż świadek. Osoba trzecia tylko spisuje oświadczenie spadkodawcy na podstawie jego wypowiedzi składanych w obecności co najmniej trzech świadków albo na podstawie wypowiedzi (także późniejszych) świadków, a spisany testament podpisują spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie (art. 952 § 2 k.c.). W tych warunkach gwarancje bezstronności i rzetelności osoby trzeciej nie muszą być aż tak daleko idące, jak w wypadku świadków testamentu. Osoba trzecia jedynie utrwala na piśmie treść oświadczenia spadkodawcy złożonego w obecności świadków przywołanych w tym charakterze, którzy podpisują sporządzoną na piśmie treść testamentu. Pozwala to na odmienną ocenę funkcji, jaką spełnia osoba trzecia przy powierzonej jej czynności. Rola takiej osoby, aczkolwiek jest ważna, sprowadza się raczej do czynności technicznej, która podlega kontroli z reguły testatora, a także świadków, którzy spisany przez nią testament po uprzednim jego odczytaniu podpisują.

Uchwała SN z dnia 22 marca 1989 r., III CZP 22/89

Standard: 32784 (pełna treść orzeczenia)