Redakcja wyroku w razie częściowego uwzględnia zarzutu pozwanego

W doktrynie zwrócono uwagę na rozbieżną praktykę orzeczniczą sądów w zakresie redagowania wyroków, w wypadku, gdy sąd częściowo uwzględnia zarzuty pozwanego. Wynika to z posłużenia się przez ustawodawcę w art. 496 k.p.c. formułą „sąd wydaje wyrok, w którym nakaz zapłaty, w całości lub części utrzymuje w mocy albo go uchyla i orzeka o żądaniu pozwu”, co rodzi wątpliwości, skoro z punktu widzenia skutków i możliwości wykonania wyroku, utrzymanie w mocy części nakazu zapłaty ma podobne znaczenie, jak uchylenie nakazu zapłaty i orzekanie na nowo o zasądzeniu na rzecz powoda takiej samej kwoty, która odpowiada części nakazu zapłaty utrzymanego w mocy. Część sądów uchyla w takiej sytuacji nakaz zapłaty w całości i orzeka o żądaniu pozwu od nowa, a część, stosuje praktykę utrzymywania części nakazu zapłaty w mocy, w zakresie, w jakim zasądzenie uznawane jest za usprawiedliwione, a w pozostałym zakresie uchyla nakaz zapłaty i oddala powództwo, co z perspektywy skutków takiego wyroku prowadzi do identycznych rezultatów.

Problem ten jest rozstrzygany w orzecznictwie Sądu Najwyższego w kierunku przyjęcia, iż w przypadku częściowej bezzasadności zarzutów, w wyroku powinna znaleźć się formuła, o utrzymaniu nakazu zapłaty w części w mocy, a w części, w której żądanie jest bezzasadne lub bezprzedmiotowe nakaz zapłaty należy uchylić i powództwo oddalić, ewentualnie postępowanie umorzyć (por. wyrok SN z dnia 23 stycznia 2008 r., V CSK 392/07 oraz postanowienie SN z dnia 19 lipca 2006 r., I CZ 35/06)

Wyrok SN z dnia 8 września 2016 r., II CSK 776/15

Standard: 33248 (pełna treść orzeczenia)

W formule wyroku kończącego postępowanie nakazowe nie mieści się możliwość zasądzenia powodowi czegoś więcej, jak również czegoś innego, niż byłoby to możliwe w wydanym nakazie zapłaty. (por. uchwałę połączonych Izb – Izby Cywilnej i Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z dnia 24 kwietnia 1972 r., III PZP 17/70).

Wyrok SN z dnia 7 czerwca 2001 r., III CKN 394/00

Standard: 64776 (pełna treść orzeczenia)

Uchylenie nakazu zapłaty (art. 496 k.p.c.) w części zasądzającej ponad określoną kwotę i oddalenie powództwa w odpowiednim zakresie bez użycia w sentencji wyroku o utrzymaniu nakazu zapłaty w pozostałej części nie stanowi braku rozstrzygnięcia o całości zarzutów przeciwko nakazowi zapłaty.

Analiza interpretacyjna przepisu art. 496 k.p.c. prowadzi do wniosku, że jeżeli wyniki postępowania przed sądem uzasadniają ocenę, iż rozstrzygnięcie zawarte w wydanym w postępowaniu nakazowym nakazie zapłaty jest zasadne, powinno to znaleźć wyraz w formule sentencji "nakaz zapłaty utrzymuje w mocy". Swoistą bowiem cechą postępowania przed sądem w postępowaniu nakazowym jest to, że zarzuty wniesione przeciwko nakazowi zapłaty wydanemu w postępowaniu nakazowym nie podlegają oddaleniu, co miałoby niewątpliwie miejsce, gdyby miały one charakter środka odwoławczego. W takiej sytuacji procesowej nie wchodzi w grę ewentualnie inna formuła niż utrzymująca w mocy nakaz zapłaty w całości. Rozstrzygnięcie jest jednolite.

Wyniki jednak postępowania przed sądem wszczętego na skutek zarzutów przeciwko nakazowi zapłaty wydanemu w postępowaniu nakazowym mogą uzasadniać wniosek, że nakaz zapłaty nie ma oparcia w ustalonych faktach i ich ocenie materialnoprawnej. Wówczas, jak przewiduje to art. 496 k.p.c., sąd wydaje wyrok uchylający nakaz zapłaty w całości lub w części i powództwo w odpowiednim zakresie oddala.

Uchylenie nakazu zapłaty w całości pociąga za sobą oddalenie powództwa w całości. W takim wypadku również jednolitego rozstrzygnięcia w formie uchylenia i tylko uchylenia nakazu zapłaty nie wchodzi w ogóle w grę kwestia żadnego innego równoległego rozstrzygnięcia.

Oprócz tych dwóch wymienionych dotychczas sposobów rozstrzygnięcia sądu mogą istnieć podstawy do uchylenia nakazu zapłaty tylko w części i w tym jedynie zakresie wchodzi w grę oddalenie części żądania lub żądań powództwa. Tego rodzaju właśnie sytuacja procesowa jest założeniem pytania przedstawionego przez Sąd Wojewódzki.

Przepis art. 496 k.p.c. nie przewiduje expressis verbis - co nie jest pozbawione znaczenia - formuły utrzymania nakazu zapłaty "w mocy w całości lub w części". Natomiast "w całości lub w części" może nastąpić uchylenie nakazu zapłaty. Z tego wynika, że uchylenie nakazu zapłaty tylko w części i oddalenie powództwa w odpowiednim zakresie nie pociąga za sobą konieczności zamieszczania w sentencji wyroku dodatkowej formuły "utrzymuje nakaz zapłaty w mocy co do określonej sumy".

Rozstrzygnięcie sądu w postaci uchylenia nakazu zapłaty w części i oddalenie powództwa w tym zakresie może tylko oznaczać, że w pozostałym zakresie nie było zdaniem sądu pierwszej instancji podstaw do wzruszenia nakazu w dalszej części czy też w całości. W takiej sytuacji procesowej nie ma potrzeby, aby dawać w osobnej formule wyraz temu, że nakaz zapłaty w części nie objętej uchyleniem i oddaleniem powództwa utrzymany zostaje w mocy. Ta bowiem część rozstrzygnięcia w postaci nakazu zapłaty, która nie jest wzruszona, ostaje się, pozostaje tym samym w mocy w sensie logicznym i jurydycznym.

Wyrok sądu pierwszej instancji uchylający nakaz zapłaty tylko ponad określoną sumę, jako zawierający pełne rozstrzygnięcie w granicach kognicji sądu pierwszej instancji, zawiera podwójne z istoty bezpośrednie, a nie tylko implicite rozstrzygnięcie, tj. korzystne dla pozwanego, który wniósł zarzuty przeciwko nakazowi zapłaty w postaci uchylenia nakazu zapłaty w określonej części i oddalenia powództwa w odpowiednim zakresie oraz niekorzystne dla tego pozwanego w pozostałej części. Dlatego pozwany może wyrok zaskarżyć w tej części, w której nakaz nie został uchylony.

W rozważanej sytuacji procesowej nie ma podstaw do twierdzenia o niepełnym rozstrzygnięciu sądu. Uchylenie bowiem nakazu zapłaty tylko w części i oddalenie powództwa w odpowiednim zakresie może być logiczne i prawnie wynikiem tylko niepodzielnej oceny całego przedmiotu rozstrzygnięcia zawartego w nakazie zapłaty w granicach zarzutów.

Sąd uchyla nakaz zapłaty w części i w odpowiednim zakresie oddala powództwo w konsekwencji tego, że w pozostałym zakresie orzeczenie zawarte w nakazie zapłaty jest zasadne. I ta właśnie część rozstrzygnięcia niekorzystna dla pozwanego może być zaskarżona przez pozwanego rewizją.

Uchwała SN z dnia 12 czerwca 1984 r., III CZP 13/84

Standard: 32092 (pełna treść orzeczenia)