Niedopuszczalność powództwa wzajemnego w sprawie o rozwód (art. 439 k.p.c.)

Art. 439 k.p.c. wyłączający powództwo wzajemne o rozwód i stanowi, iż strona pozwana może również żądać rozwodu. Jak z tego wynika, żądającym rozwodu może być nie tylko powód, lecz może nim być również pozwany. Wymieniony przepis stanowi usankcjonowanie wcześniejszej judykatury Sądu Najwyższego (vide uchwała (7) z dnia 17.II.1954 r. C 1342/53), w której Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że przedmiot procesu o rozwód jest taki sam, bez względu na to, czy pozew wnosił jeden czy drugi małżonek. Jeżeli oboje małżonkowie dążą do rozwodu, nie ma znaczenia, przez którego z nich pozew został wniesiony. Rozróżnienie "powód" - "pozwany" jest wówczas najzupełniej zewnętrzne, a okoliczność, że pozew został wniesiony przez jednego z małżonków, zanim wniósł go drugi, nie umniejsza uprawnień małżonka pozwanego i nie stawia go w sytuacji gorszej, mimo że nie może już ze swej strony wnieść powództwa o rozwód. Gdy pozwany również żąda rozwodu, powództwo rozwodowe wytoczone "przeciwko" niemu jest więc w rzeczywistości także i jego własnym powództwem.

Tożsamości przedmiotu procesu rozwodowego bez względu na to, czy pozew wnosi jeden czy drugi małżonek, nie tylko nie podważają przepisy prawa materialnego, a zwłaszcza przepis art. 56 § 3 k.r.o., lecz przeciwnie - przepis ten identyczność tę potwierdza.

W świetle art. 56 § 3 k.r.o. bowiem nie jest istotne to, który z małżonków wnosi pozew o rozwód, lecz to, czy małżonek niewinny zgadza się na rozwód. Oddalenie powództwa nastąpi nie tylko wówczas, gdy powód jest wyłącznie winny rozkładu pożycia, a pozwany nie wyraża zgody na rozwód, lecz również wówczas, gdy pozwany wyłącznie winny rozkładu pożycia żąda orzeczenia rozwodu, a powód w toku procesu rozwodowego zmienia pierwotne stanowisko i oświadcza, że nie chce rozwodu.

Uchwała SN z dnia 19 sierpnia 1983 r., III CZP 38/83

Standard: 32044 (pełna treść orzeczenia)

W sprawie o rozwód nie ma powództwa wzajemnego. Pozwany może zaskarżyć wyrok oddalający powództwo o rozwód bez względu na to, czy i jakie wnioski zgłaszał w toku sprawy. W toku procesu o rozwód pozwany nie jest pod żadnym względem w gorszej sytuacji niż powód. Jeżeli więc powód, domagając się orzeczenia rozwodu, może żądanie o przyznanie mu alimentów od drugiego małżonka wnieść również w toku procesu, to zasada równej sytuacji obu stron w procesie nakazuje, by pozwany, który powództwa wzajemnego o rozwód wytoczyć nie może, miał prawo tak jak powód zgłaszania wszelkich wniosków w toku procesu, a więc również co do żądania zasądzenia renty alimentacyjnej na wypadek orzeczenia rozwodu.

Uchwała SN z dnia 27 lutego 1957 r., 1 CO 45/57

Standard: 56652 (pełna treść orzeczenia)